วัดจองตก (วัดต้นรุง)

Rating: 4.2/5 (5 votes)

วันเปิดทำการ: ทุกวัน

เวลาเปิดทำการ: แนะนำ 08.00–17.00 น.

 

วัดจองตก (วัดต้นรุง) เป็นหนึ่งในวัดที่ทำให้การ “เที่ยวฝาง” ไม่ได้จบแค่ธรรมชาติหรือของกิน แต่พาเราเดินเข้าไปถึงรากวัฒนธรรมของผู้คนอย่างตรงไปตรงมา วัดตั้งอยู่ในชุมชนพระนางสามผิว หมู่ที่ 3 ตำบลเวียง อำเภอฝาง จังหวัดเชียงใหม่ บรรยากาศโดยรอบเป็นชุมชนเก่า มีความสงบแบบเมืองเหนือที่ยังรักษาจังหวะชีวิตของตัวเองไว้ได้ดี วัดแห่งนี้มีอายุไม่น้อยกว่าราว 1 ศตวรรษ และเป็นวัดที่เกี่ยวข้องกับการก่อรูปชุมชนของพี่น้องชาวไทยใหญ่ที่เข้ามาตั้งถิ่นฐานในพื้นที่ฝาง เมื่อมองด้วยสายตานักท่องเที่ยว วัดดูเรียบง่าย นุ่มนวล แต่เมื่อค่อย ๆ สังเกต จะเห็นรายละเอียดที่บอกเล่า “ความเป็นไทยใหญ่” ผ่านสถาปัตยกรรมและวิธีจัดวางพื้นที่วัดอย่างมีชั้นเชิง

 

สิ่งหนึ่งที่ทำให้วัดนี้น่าสนใจคือ “ชื่อ” ที่สะท้อนประวัติการเติบโตของวัดและชุมชน วัดถูกเรียกทั้งชื่อ วัดจองตก และ วัดต้นรุง โดยคำว่า “จอง” ในบริบทวัดไทยใหญ่มักใช้เรียกวัดหรือที่อยู่อาศัยทางศาสนา เป็นคำที่ทำให้เราเห็นทันทีว่าวัดนี้มีรากทางวัฒนธรรมไทใหญ่ ไม่ใช่เพียงวัดที่ตั้งอยู่ในเชียงใหม่เฉย ๆ ส่วนคำว่า “ตก” ตามเรื่องเล่าท้องถิ่นมักใช้ในความหมายเชิงตำแหน่งว่าเป็นวัดที่อยู่ “ด้านตะวันตก” หรือ “วัดฝั่งตก” เมื่อเทียบกับวัดที่ตั้งมาก่อนในละแวกเดียวกัน ซึ่งสัมพันธ์กับการเล่าว่าเดิมชุมชนไทยใหญ่สร้างวัดจองแป้น (หรือวัดจองออก) เป็นวัดหลักก่อน แล้วต่อมาคณะศรัทธาบางส่วนแยกออกมาตั้งวัดใหม่ จึงเกิดวัดที่เป็นเหมือน “วัดพี่วัดน้อง” กันในพื้นที่เดียวกัน ความสัมพันธ์แบบนี้ทำให้การเที่ยววัดในฝางมีเสน่ห์ เพราะเราไม่ได้ดูวัดแบบโดด ๆ แต่ได้เห็นโครงข่ายศรัทธาของชุมชนทั้งย่าน

 

ในแง่ประวัติ วัดจองตกถูกเล่าว่าสร้างขึ้นโดยกลุ่มพี่น้องชาวไทยใหญ่ที่อพยพเข้ามา และเมื่อสร้างเสร็จได้มีกลุ่มผู้อพยพชาวไทยใหญ่เข้ามาทำนุบำรุงต่อ โดยเติมภาษาสถาปัตยกรรมของตนเองลงไปในองค์ประกอบต่าง ๆ ของวัด จึงเกิดเอกลักษณ์แบบไทยใหญ่ที่คนรักวัดและคนชอบถ่ายภาพมักประทับใจ เรื่องปีที่สร้างนั้นมีการระบุไว้หลายแบบในบางแหล่งข้อมูล แต่ภาพรวมสะท้อนตรงกันว่าวัดมีอายุมากกว่า 100 ปี และอยู่ในช่วงราวต้นพุทธศตวรรษที่ 25 ซึ่งสอดคล้องกับประโยคที่ชุมชนใช้เล่าเสมอว่า “ก่อสร้างมาแล้วไม่น้อยกว่าหนึ่งศตวรรษ” สำหรับนักท่องเที่ยว สิ่งสำคัญไม่ใช่การยึดตัวเลขปีเดียวให้เป๊ะ แต่คือการมองเห็น “ร่องรอยความพยายามของชุมชน” ที่ทำให้วัดยืนอยู่ได้จนวันนี้ ผ่านการบูรณะ การทำบุญ และการใช้วัดเป็นศูนย์กลางกิจกรรมตามปฏิทินพุทธ เช่น งานทำบุญใหญ่ กฐิน ผ้าป่า เข้าพรรษา ออกพรรษา ที่ช่วยประคองความสัมพันธ์ของคนในชุมชนให้แน่นแฟ้น

 

ถ้าคุณตั้งใจมาเพื่อ “ชมสถาปัตยกรรมไทยใหญ่” วัดจองตกเป็นจุดเริ่มที่ดีมาก เพราะงานไทยใหญ่มีเสน่ห์ตรงความอ่อนช้อยและความประณีตที่แฝงอยู่ในสัดส่วนอาคารและลายตกแต่ง แม้บางส่วนอาจผ่านการซ่อมแซมตามกาลเวลา แต่ภาพรวมยังชวนให้สังเกตองค์ประกอบสำคัญ เช่น รูปทรงวิหารที่มักเน้นความโปร่งและมีจังหวะหลังคาที่ทำให้เกิดเงาซ้อนเป็นชั้น ๆ เวลายืนมองจากมุมเฉียงจะเห็นเส้นสาย “ไหล” ไปตามแนวหลังคาอย่างมีลีลา รายละเอียดตกแต่งตามชายคาและหน้าบัน (หากมี) มักเน้นลายที่ให้ความรู้สึกละเอียด ละเมียด ไม่ดุดันแบบลายแข็ง ๆ และการจัดวางพื้นที่รอบวิหารจะสะท้อนวิธีคิดของคนที่ต้องอยู่กับวัดจริง ๆ ไม่ใช่สร้างเพื่อโชว์อย่างเดียว จึงมีความเป็น “วัดชุมชน” ที่ใช้งานได้ในชีวิตประจำวันพร้อม ๆ กับคงความงามทางศิลป์ไว้

 

อีกประเด็นที่ทำให้วัดนี้ถูกพูดถึงคือ “ความแปลกของวิหารที่หันหน้าไปทางทิศใต้” ซึ่งไม่ใช่สิ่งที่เราพบทุกวัดในล้านนา คำอธิบายในเชิงการเที่ยวแบบเข้าใจง่ายคือ การหันวิหารอาจสัมพันธ์กับการตั้งถิ่นฐาน เส้นทางสัญจรเดิมของชุมชน ทิศทางทางเข้าออกที่สะดวก หรือการวางผังให้รับลมและแสงในช่วงเวลาที่ใช้งานวัดจริง ๆ หากคุณไปช่วงเช้า ลองสังเกตแสงที่ตกกระทบด้านหน้าวิหารและเงาที่ไหลตามแนวหลังคา จะเห็นว่ามุมรับแสงทำให้รายละเอียดดูชัดขึ้น และสร้างบรรยากาศที่ “นิ่ง” และ “ขรึม” แบบที่หลายคนชอบเวลามาไหว้พระ ขอพร หรือมานั่งสงบใจ

 

การ “ขอพร” ที่วัดจองตกสำหรับหลายคนไม่ใช่ความหวังแบบแฟนตาซี แต่เป็นความหวังแบบคนใช้ชีวิตจริง คือขอให้เรื่องยาก ๆ คลี่คลาย ขอให้การงานเดินหน้า ขอให้ครอบครัวร่มเย็น หรือขอให้ตัวเองมีแรงใจกลับไปจัดการชีวิตต่อ วัดที่มีรากชุมชนไทยใหญ่แบบนี้มักให้ความรู้สึกอบอุ่น เพราะเราสัมผัสได้ว่าวัดไม่ใช่แค่สถานที่ท่องเที่ยว แต่เป็นพื้นที่ที่คนในชุมชนพึ่งพาในวันที่เหนื่อย ในวันที่ดี และในวันที่ต้องเริ่มใหม่ หากคุณอยากให้การไหว้พระ “มีความหมาย” มากขึ้น ลองตั้งใจอยู่กับช่วงเวลาสั้น ๆ ตอนจุดธูปไหว้พระหรือพนมมือเงียบ ๆ แล้วบอกความปรารถนาที่ชัดเจนกับตัวเอง วัดจะเป็นเหมือนฉากหลังที่ช่วยให้ใจเรานิ่งขึ้น และความนิ่งนี่แหละที่ทำให้คำขอพรมีน้ำหนัก

 

แนะนำให้เดินชมวัดแบบไม่ต้องรีบ เริ่มจากไหว้พระในวิหารหรือจุดประธานของวัดก่อน แล้วค่อย ๆ เดินดูรายละเอียดงานช่างรอบอาคาร มองชายคา มองแนวเสา และมอง “พื้นที่ว่าง” ระหว่างอาคาร เพราะพื้นที่ว่างมักบอกวิธีใช้วัดของคนท้องถิ่นได้ดี จากนั้นค่อยหามุมถ่ายภาพที่เห็นวิหารและหลังคาซ้อนชั้น (ถ้ามี) จะได้ภาพที่สื่ออัตลักษณ์ไทยใหญ่ชัดกว่าการถ่ายตรง ๆ แบบหน้าวัด นอกจากนี้ควรแต่งกายสุภาพ งดเสียงดัง และหลีกเลี่ยงการเดินล้ำเข้าเขตที่สงฆ์ใช้งานหรือเขตที่ชาวบ้านทำพิธี หากเห็นว่ามีงานบุญหรือกิจกรรมในวัด ควรถามหรือสังเกตป้ายแจ้งก่อนถ่ายภาพในระยะใกล้ เพื่อให้เกียรติผู้ร่วมพิธี

 

การเดินทาง หากเริ่มจากตัวอำเภอฝาง ให้มุ่งหน้าเข้าพื้นที่ตำบลเวียงและย่านชุมชนพระนางสามผิว (หมู่ที่ 3) วัดตั้งอยู่ในโซนชุมชนเดียวกับจุดสำคัญอย่างอนุสาวรีย์พระเจ้าฝาง–พระนางสามผิว และแหล่งวัดไทยใหญ่ใกล้เคียง การเดินทางในเมืองฝางทำได้ทั้งรถยนต์ส่วนตัวและรถจักรยานยนต์ ซึ่งจะสะดวกที่สุดสำหรับการแวะหลายจุดในวันเดียว หากคุณมาจากในตัวเมืองเชียงใหม่และตั้งใจเที่ยวฝางแบบค้างคืน แนะนำให้วางแผนเส้นทางโดยให้วัดจองตกเป็น “หนึ่งในจุดแวะช่วงเช้า” แล้วต่อด้วยวัดจองแป้น/จองออก หรือจุดเที่ยวในเมืองฝาง เพื่อให้ใช้เวลาเดินชมวัดแบบไม่เร่ง และยังมีเวลาหาของกินหรือไปต่อยังจุดธรรมชาติของฝางในช่วงบ่าย

 

ถ้าจะให้เที่ยวสนุกขึ้น ลองจัดทริปแบบ “ไทยใหญ่หนึ่งวันในฝาง” โดยเริ่มที่วัดจองตกเพื่อดูภาพรวมสถาปัตยกรรมและความสงบ จากนั้นไปวัดจองแป้น/จองออกซึ่งมักถูกเล่าว่าเป็นวัดไทยใหญ่ยุคแรกของย่าน แล้วค่อยแวะอนุสาวรีย์พระเจ้าฝาง–พระนางสามผิวเพื่อเชื่อมเรื่องเล่าของชุมชนกับประวัติศาสตร์ท้องถิ่น วิธีเที่ยวแบบนี้ทำให้เราจำวัดได้ ไม่ใช่แค่จำว่า “ไปมาแล้ว” แต่จำได้ว่า “ทำไมวัดถึงอยู่ตรงนี้” และ “ทำไมคนในพื้นที่ถึงภูมิใจกับวัดเหล่านี้”

 

 

ตอบ: โดยการเรียกของคนพื้นที่ วัดจองตกและวัดต้นรุงเป็นวัดเดียวกัน ต่างกันที่ชื่อเรียกซึ่งผูกกับเรื่องเล่าท้องถิ่นและตำแหน่งของวัดในเครือข่ายวัดไทยใหญ่ของย่าน

 

ตอบ: วัดถูกเล่าว่าสร้างและทำนุบำรุงโดยพี่น้องชาวไทยใหญ่ที่อพยพเข้ามาในฝาง จึงมีอัตลักษณ์งานช่างและรายละเอียดทางสถาปัตยกรรมแบบไทยใหญ่ให้สังเกต

 

ตอบ: ให้ดูภาพรวมวิหารและจังหวะหลังคาซ้อนชั้น รวมถึงรายละเอียดลายตกแต่งตามส่วนต่าง ๆ ของอาคาร และสังเกตการวางผังวัดที่สะท้อนความเป็นวัดชุมชน

 

ตอบ: อยู่ใกล้โซนอนุสาวรีย์พระเจ้าฝาง–พระนางสามผิว และวัดไทยใหญ่อีกแห่งอย่างวัดจองแป้น (จองออก) ทำให้เหมาะกับการเที่ยวแบบเชื่อมเรื่องเล่าและวัฒนธรรมในวันเดียว

 

ตอบ: แต่งกายสุภาพ งดเสียงดัง เคารพพื้นที่ใช้งานของสงฆ์และชุมชน หากมีพิธีกรรมควรหลีกเลี่ยงการถ่ายภาพใกล้ ๆ และทำตามป้ายหรือคำแนะนำในวัด