อุทยานแห่งชาติรามคำแหง (เขาหลวง)

อุทยานแห่งชาติรามคำแหง (เขาหลวง) แนวเขาใหญ่ที่ทอดตัวยาวอยู่ในพื้นที่จังหวัดสุโขทัยนั้น หากกล่าวถึงสถานที่ท่องเที่ยวทางธรรมชาติที่เต็มไปด้วยเรื่องราวทางประวัติศาสตร์ อุทยานแห่งชาติรามคำแหง หรือที่ชาวบ้านรู้จักกันในชื่อเขาหลวง ถือเป็นแหล่งท่องเที่ยวที่นักเดินทางทั้งหลายไม่ควรพลาด ที่นี่ไม่เพียงแต่เป็นอุทยานแห่งชาติที่มีความอุดมสมบูรณ์ไปด้วยป่าไม้และสัตว์ป่านานาชนิด แต่ยังเป็นพื้นที่ที่มีร่องรอยทางประวัติศาสตร์อันเก่าแก่ของกรุงสุโขทัย ทำให้อุทยานแห่งนี้แตกต่างจากอุทยานอื่น ๆ ของประเทศไทยเพราะมีการผสมผสานความงดงามทางธรรมชาติเข้ากับความสำคัญทางประวัติศาสตร์ไว้อย่างลงตัว

 

การจัดตั้งอุทยานแห่งชาติรามคำแหงมีขึ้นเมื่อวันที่ 27 ตุลาคม พ.ศ. 2523 นับเป็นอุทยานแห่งชาติทางประวัติศาสตร์แห่งแรกของไทย เดิมพื้นที่แห่งนี้ชาวบ้านเรียกกันว่าป่าเขาหลวง แต่เมื่อมีการประกาศอย่างเป็นทางการ รัฐจึงได้ตั้งชื่อใหม่ว่าอุทยานแห่งชาติรามคำแหงเพื่อเป็นมงคลนาม โดยอ้างอิงจากพระนามของพ่อขุนรามคำแหงมหาราช กษัตริย์ผู้ทรงอัจฉริยภาพและเป็นพระมหากษัตริย์ผู้ยิ่งใหญ่ในสมัยสุโขทัย อีกทั้งยังเป็นการป้องกันความสับสนจากอุทยานแห่งชาติเขาหลวงที่ตั้งอยู่ในจังหวัดนครศรีธรรมราช การเลือกใช้พระนามของพ่อขุนรามคำแหงมหาราชจึงถือเป็นการเชิดชูเกียรติและย้ำถึงความเป็นดินแดนต้นกำเนิดอารยธรรมไทย

 

พื้นที่อุทยานมีขนาดกว้างใหญ่ครอบคลุมกว่า 213,215 ไร่ กินพื้นที่ทั้งอำเภอเมืองสุโขทัย อำเภอคีรีมาศ และอำเภอบ้านด่านลานหอย ภูมิประเทศส่วนใหญ่เป็นภูเขาสลับซับซ้อนทอดตัวตามแนวเหนือ-ใต้ โดยมีภูเขาที่สำคัญที่สุดคือยอดเขาหลวงซึ่งตั้งตระหง่านกลางทุ่งนา ลักษณะของภูเขาที่โดดเด่นราวกับจอมปลวกขนาดใหญ่ทำให้มองเห็นได้แต่ไกล และกลายเป็นสัญลักษณ์สำคัญของพื้นที่ เมื่อขึ้นไปยังยอดเขาจะสัมผัสได้ถึงอากาศหนาวเย็นตลอดปี โดยเฉพาะในฤดูหนาวและฤดูฝนที่มักมีเมฆหมอกปกคลุมอย่างหนาแน่น อุณหภูมิเฉลี่ยอยู่ที่ราว 12–14 องศาเซลเซียส ช่วงเวลาที่เหมาะสมแก่การท่องเที่ยวมากที่สุดคือเดือนกันยายนถึงกุมภาพันธ์ เพราะนอกจากอากาศเย็นสบายแล้ว ยังได้เห็นทัศนียภาพที่งดงามของขุนเขาและผืนป่าเขียวขจี

 

บนยอดเขาหลวงซึ่งสูงจากระดับน้ำทะเลราว 1,200 เมตรนั้น มีทุ่งหญ้าธรรมชาติที่เกิดขึ้นเองกว้างใหญ่กว่า 3,000 ไร่ หญ้าหลายชนิดเจริญเติบโตอยู่ร่วมกัน โดยบางชนิดยังเป็นสมุนไพรที่มีคุณค่า ยอดเขาหลวงเองประกอบด้วยยอดเขาย่อยอีก 4 ยอด ได้แก่ ยอดเขานารายณ์ ยอดเขาพระแม่ย่า ยอดเขาภูกา และยอดเขาพระเจดีย์ แต่ละยอดเขามีความสูงเฉลี่ย 1,160–1,200 เมตรและมีเอกลักษณ์ต่างกัน ยอดเขานารายณ์เป็นที่ตั้งของสถานีโทรคมนาคมของกองทัพอากาศและมีหน้าผาที่สามารถมองเห็นทิวทัศน์รอบด้านได้อย่างชัดเจน ยอดเขาพระแม่ย่าเคยเป็นสถานที่จำศีลภาวนาของพระแม่ย่าอันเป็นที่เคารพสักการะของชาวบ้าน ยอดเขาภูกาและยอดเขาพระเจดีย์ก็มอบทิวทัศน์อันงดงามของเมืองสุโขทัยและพื้นที่โดยรอบ โดยเมื่อมองลงมาจากยอดเขาเหล่านี้จะเห็นสรีดภงค์และตัวเมืองสุโขทัยได้อย่างแจ่มชัด

 

เส้นทางเดินขึ้นยอดเขาหลวงยังมีแหล่งท่องเที่ยวธรรมชาติที่น่าสนใจ เช่น ไทรงาม ซึ่งเป็นต้นไทรใหญ่แผ่กิ่งก้านอย่างสง่างาม เหมาะแก่การพักผ่อนระหว่างการเดินเขา อีกจุดหนึ่งที่ไม่ควรพลาดคือปล่องนางนาค ซึ่งอยู่ห่างจากไทรงามเพียง 320 เมตร เป็นปล่องธรรมชาติขนาดกว้างประมาณครึ่งเมตรและยาวราว 1.5 เมตร ความลึกไม่สามารถวัดได้อย่างแน่ชัด แต่มีความเชื่อโยงกับตำนานพระร่วงในพงศาวดารเหนือว่าพระองค์เคยมาจำศีลภาวนาบริเวณเขาหลวง ทำให้เกิดเรื่องเล่าขานที่สืบต่อมาจนถึงปัจจุบัน

 

นอกจากธรรมชาติอันงดงามแล้ว อุทยานแห่งชาติรามคำแหงยังเป็นแหล่งรวมพันธุ์ไม้และสมุนไพรที่หลากหลาย เช่น ว่านโด่งไม่รู้ล้ม หอมไกลดง นางคุ้ม หนุมานประสานกาย และกำลังเสือโคร่ง พืชเหล่านี้มีทั้งคุณค่าทางยาและใช้ในวิถีชีวิตพื้นบ้าน สวนลุ่มหรือสวนลุมพินีวันบริเวณเชิงเขาหลวงเป็นอีกจุดที่รวบรวมพันธุ์ว่านสมุนไพรไว้มากมาย ปัจจุบันยังเป็นที่ตั้งของสำนักงานอุทยานฯ อีกด้วย

 

ในด้านประวัติศาสตร์ พื้นที่อุทยานมีหลักฐานที่สะท้อนความรุ่งเรืองในอดีตอย่างชัดเจน เช่น ประตูประวัติศาสตร์ซึ่งประกอบด้วยประตูป่า ประตูมะค่า ประตูเปลือย และประตูพระร่วง แต่ละประตูตั้งอยู่ตามทิศต่าง ๆ รอบเชิงเขาและมีเรื่องเล่าเชื่อมโยงถึงเหตุการณ์สำคัญ โดยเฉพาะประตูพระร่วงที่เชื่อกันว่าเป็นสถานที่ที่พระร่วงเคยมาเล่นว่าว นอกจากนี้ยังมีร่องรอยโบราณสถานอย่างรอยพระพุทธบาทที่แกะสลักบนหินชนวน อายุราว 600 ปี ในสมัยพระมหาธรรมราชาลิไท รวมถึงปรางค์เขาปู่จาที่สร้างขึ้นกว่า 1,500 ปีก่อนในศิลปะเขมรสมัยบาปวนเพื่อใช้ประกอบพิธีทางศาสนาของผู้เดินทาง โบราณสถานเหล่านี้สะท้อนให้เห็นถึงความสำคัญของพื้นที่ที่เป็นทั้งเส้นทางยุทธศาสตร์และศูนย์กลางศาสนาในอดีต

 

อุทยานแห่งนี้ยังมีถ้ำที่น่าสนใจหลายแห่ง เช่น ถ้ำพระนารายณ์ซึ่งเคยพบเทวรูปพระโพธิสัตว์อวโลกิเตศวร แม้ปัจจุบันเหลือเพียงฐาน แต่ก็ยังเป็นจุดที่ชาวบ้านเล่าขานถึงความศักดิ์สิทธิ์ ถ้ำพระแม่ย่าก็เป็นอีกสถานที่ที่เคยประดิษฐานรูปปั้นพระแม่ย่า ปัจจุบันได้อัญเชิญไปไว้ที่ศาลพระแม่ย่าหน้าศาลากลางจังหวัดสุโขทัย นอกจากนี้ยังมีถนนพระร่วงซึ่งเป็นเส้นทางยุทธศาสตร์โบราณยาวกว่า 123 กิโลเมตร เชื่อมระหว่างเมืองกำแพงเพชร สุโขทัย และศรีสัชนาลัย ถนนสายนี้ถือเป็นหนึ่งในหลักฐานทางประวัติศาสตร์ที่เก่าแก่ที่สุดและอาจนับได้ว่าเป็นทางหลวงแผ่นดินสายแรกของไทย

 

ในแง่ความงดงามทางธรรมชาติ น้ำตกสายรุ้งถือเป็นไฮไลต์ที่ดึงดูดนักท่องเที่ยวมากที่สุด น้ำตกนี้เกิดจากต้นน้ำบริเวณเขาเจดีย์ ไหลตกจากหน้าผาสูงและเมื่อกระทบกับแสงแดดยามสายถึงบ่ายจะเกิดเป็นรุ้งหลากสีที่สวยงามตระการตา เหมาะอย่างยิ่งแก่การถ่ายภาพและชื่นชมปรากฏการณ์ทางธรรมชาติ นักท่องเที่ยวสามารถเดินขึ้นไปตามลำธารเพื่อสัมผัสน้ำตกทั้ง 4 ชั้นที่มีความงดงามแตกต่างกัน

 

อุทยานแห่งชาติรามคำแหงได้จัดทำเส้นทางศึกษาธรรมชาติความยาวประมาณ 3 กิโลเมตร ใช้เวลาเดินราว 2 ชั่วโมง เส้นทางนี้จะพาผู้มาเยือนผ่านสวนสมุนไพร ป่าดิบแล้ง ไทรงาม และชั้นดินชั้นหินต่าง ๆ ก่อนสิ้นสุดที่น้ำตกหินราง พร้อมทั้งมีป้ายอธิบายความรู้ตามจุดต่าง ๆ ทำให้ผู้ที่สนใจด้านสิ่งแวดล้อมและธรรมชาติได้เรียนรู้ไปพร้อมกับการเดินป่า

 

การเดินทางไปยังอุทยานสามารถทำได้สะดวก หากเดินทางจากกรุงเทพฯ สามารถใช้ทางหลวงหมายเลข 32 ผ่านนครสวรรค์ ต่อด้วยทางหลวงหมายเลข 1 ไปกำแพงเพชรและเข้าสู่ทางหลวงหมายเลข 101 มุ่งหน้าอำเภอคีรีมาศ จังหวัดสุโขทัย จากนั้นเลี้ยวซ้ายเข้าสู่ที่ทำการอุทยานฯ ระยะทางราว 16 กิโลเมตร ส่วนผู้ที่ใช้รถโดยสารสามารถนั่งรถมาลงที่อำเภอคีรีมาศแล้วต่อรถสองแถวเข้าไปยังอุทยานฯ ได้ในราคาประมาณ 350–400 บาท

 

สำหรับค่าบริการเข้าชม อุทยานฯ กำหนดราคาเป็นมิตรกับนักท่องเที่ยว โดยชาวไทยผู้ใหญ่เพียง 20 บาท เด็ก 10 บาท ส่วนชาวต่างชาติผู้ใหญ่ 200 บาท เด็ก 100 บาท นอกจากนี้ยังมีบริการลูกหาบสำหรับนักเดินป่าที่ต้องการขึ้นยอดเขาหลวง โดยคิดราคากิโลกรัมละ 15 บาท ทำให้นักท่องเที่ยวที่ตั้งใจไปค้างแรมสามารถเตรียมเสบียงและอุปกรณ์ไปได้อย่างสะดวก

 

ด้านที่พัก อุทยานฯ มีบ้านพักไว้บริการจำนวน 3 หลัง สามารถพักได้หลังละ 6–10 คน ราคา 500 บาทต่อคืน รวมถึงบริการเต็นท์ให้เช่า หรือหากนักท่องเที่ยวต้องการนำเต็นท์มาเองก็เสียค่าพื้นที่เพียงคนละ 30 บาทต่อคืน ทำให้อุทยานฯ แห่งนี้เป็นที่พักผ่อนที่เหมาะสมสำหรับทุกกลุ่ม ไม่ว่าจะมาแบบครอบครัว เพื่อนฝูง หรือกลุ่มนักผจญภัย

 

อุทยานแห่งชาติรามคำแหง จึงเป็นมากกว่าสถานที่ท่องเที่ยวธรรมชาติ แต่ยังเป็นพื้นที่ที่รวมเอาประวัติศาสตร์ ศิลปะ วัฒนธรรม และวิถีชีวิตเข้าด้วยกัน นักท่องเที่ยวที่ได้มาเยือนจะได้สัมผัสทั้งความงามของขุนเขา ป่าไม้ น้ำตก และถ้ำ ตลอดจนเรียนรู้ร่องรอยแห่งอารยธรรมสุโขทัยอันเก่าแก่ ขณะเดียวกันยังเป็นพื้นที่ที่ส่งเสริมการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมและเผยแพร่ความรู้แก่คนรุ่นใหม่ อุทยานแห่งนี้จึงเป็นสมบัติอันทรงคุณค่าของชาติไทยที่ควรค่าแก่การรักษาและเผยแพร่สู่สายตาชาวโลกอย่างแท้จริง