พิพิธภัณฑ์วัดเกตการาม

Rating: 4.5/5 (4 votes)

วันเปิดทำการ: ทุกวัน (พิพิธภัณฑ์มักเปิดประมาณ 09:00–16:00 น. ทั้งนี้อาจมีการปิดในวันอาสาฬหบูชา วันมาฆบูชา วันวิสาขบูชา และวันสำคัญทางพระพุทธศาสนาอื่น ๆ ตามดุลยพินิจของวัด)

เวลาเปิดทำการ: โดยประมาณ 09:00–16:00 น.

 

พิพิธภัณฑ์วัดเกตการาม ตั้งอยู่ภายในวัดเกตการาม ย่านชุมชนวัดเกตริมฝั่งตะวันออกของแม่น้ำปิง จังหวัดเชียงใหม่ วัดเกตการามเป็นวัดเก่าแก่ที่สร้างขึ้นในปี พ.ศ. 1971 ในสมัยพระเจ้าสามฝั่งแกน แห่งอาณาจักรล้านนา บริเวณย่านวัดเกตนั้นเป็นพื้นที่สำคัญมาตั้งแต่อดีต ทั้งในเชิงเศรษฐกิจ การค้าขายทางเรือ และเป็นที่อยู่อาศัยของผู้คนหลากหลายเชื้อชาติ ทั้งชาวพื้นเมือง ชาวจีน และคหบดีชาวต่างประเทศจำนวนมาก ซึ่งทิ้งร่องรอยทางสถาปัตยกรรมและวิถีชีวิตเอาไว้ให้เห็นจนถึงปัจจุบัน

 

ปัจจุบัน ย่านวัดเกตได้กลายเป็นทั้งย่านที่อยู่อาศัยที่เงียบสงบ และย่านท่องเที่ยวทางวัฒนธรรมริมแม่น้ำปิงของเมืองเชียงใหม่ นักท่องเที่ยวสามารถเดินชมวัด ร้านค้าเก่าแก่ บ้านไม้โบราณ คาเฟ่ริมน้ำ และโรงแรมสไตล์บูทีคที่ดัดแปลงจากโกดังหรืออาคารเก่าริมฝั่งแม่น้ำปิง ทำให้การมาเยือนพิพิธภัณฑ์วัดเกตการามไม่ใช่เพียงการชมวัตถุจัดแสดงในอาคารเท่านั้น แต่ยังได้ซึมซับบรรยากาศของชุมชนเก่าแก่ที่ยังมีชีวิตอยู่

 

พิพิธภัณฑ์วัดเกตการามก่อตั้งขึ้นเมื่อวันที่ 19 ธันวาคม พ.ศ. 2542 โดยความร่วมมือของชุมชนและศรัทธาวัดเกต ภายใต้การดูแลของคณะกรรมการวัดเกตการาม อาคารพิพิธภัณฑ์เดิมเป็นกุฏิของพระครูชัยศีลวิมล (พ.ศ. 2429–2500) อดีตเจ้าอาวาสและพระเถระสำคัญของวัด ชาวบ้านจึงเรียกกุฏิหลังนี้อย่างคุ้นเคยว่า “โฮงตุ๊เจ้าหลวง” การดัดแปลงกุฏิไม้เก่าแก่ให้เป็นพิพิธภัณฑ์ชุมชนจึงเหมือนเป็นการสืบต่อบทบาทของสถานที่เดิม ที่เคยเป็นทั้งที่พำนักของพระผู้ใหญ่และศูนย์รวมจิตใจของผู้คนในชุมชน

 

ก่อนการจัดตั้งพิพิธภัณฑ์ คณะกรรมการวัดเกตการามได้ไปศึกษาดูงานการจัดแสดงของพิพิธภัณฑ์วัดร้องเม็ง แล้วเห็นว่า ชุมชนวัดเกตก็มีวัตถุทางวัฒนธรรมเก่าแก่จำนวนมาก ทั้งเครื่องใช้ในชีวิตประจำวัน ภาพเก่า เอกสาร และสิ่งของเกี่ยวกับวิถีชีวิตชาวล้านนาและชุมชนริมแม่น้ำปิง หากไม่เก็บรักษาอย่างเป็นระบบก็อาจสูญหายไปทีละน้อย จึงเกิดแนวคิดที่จะรวบรวมและจัดแสดงสิ่งของเหล่านี้ในรูปแบบพิพิธภัณฑ์ชุมชน เพื่อเป็นทั้งแหล่งเรียนรู้และคลังความทรงจำของชาววัดเกต

 

เมื่อก้าวเข้าสู่อาคารพิพิธภัณฑ์ ห้องจัดแสดงส่วนแรกเป็นโถงกว้างที่ไม่ได้กั้นผนังแบ่งห้อง วัตถุจัดแสดงจึงถูกแยกกลุ่มด้วย “ประเภทของวัตถุ” แทนการแบ่งพื้นที่ด้วยกำแพง เช่น ด้านขวามือจากประตูทางเข้าจะเป็นบริเวณหิ้งพระและพระพุทธรูปศิลปะพม่า ซึ่งส่วนใหญ่เป็นพระพุทธรูปที่วัดได้รับการบริจาคเพิ่มเติมในระยะหลัง สะท้อนให้เห็นความสัมพันธ์ทางศาสนาและวัฒนธรรมระหว่างล้านนากับพม่าในอดีต ส่วนด้านซ้ายมือจะเห็นกลุ่มเครื่องใช้ในครัวเรือนแบบโบราณและเครื่องดนตรีล้านนาที่จัดวางอยู่เคียงกัน

 

เครื่องใช้ในครัวเรือนจำนวนมากทำจากเครื่องปั้นดินเผา ตั้งเรียงรายอยู่บนชั้นไม้ที่ทำขึ้นอย่างง่าย บางชิ้นแขวนกับโครงไม้ตามลักษณะการใช้งานดั้งเดิม เช่น หม้อดินแขวน ตะกร้าสาน หรือภาชนะสำหรับใส่ข้าวของเครื่องใช้ในครัวเรือน ใต้หรือข้างวัตถุจะมีป้ายชื่อผู้บริจาค และป้ายชื่อเรียกวัตถุในภาษาท้องถิ่น ช่วยให้ผู้ชมเข้าใจทั้งหน้าที่การใช้งานและเห็นร่องรอยความผูกพันระหว่างคนในชุมชนกับสิ่งของที่นำมาถวายวัด

 

ถัดจากกลุ่มเครื่องใช้ในครัวเรือนคือกลุ่มเครื่องดนตรี มีทั้งเครื่องดนตรีพื้นบ้านล้านนา เช่น สะล้อ ซึง กลองปูจา ปี่ และเครื่องดนตรีไทยภาคกลางอย่างระนาด ฆ้องวง ฯลฯ การนำเครื่องดนตรีทั้งสองสายวัฒนธรรมมาอยู่ร่วมกันในพื้นที่เดียว ชี้ให้เห็นว่า วัดและชุมชนวัดเกตเป็นพื้นที่ที่รับเอาวัฒนธรรมต่างถิ่นเข้ามาผสมผสานกับรากเดิมของล้านนาได้อย่างกลมกลืน ก่อนเข้าสู่บริเวณเครื่องดนตรีจะมี “รั้วไม้” สูงประมาณระดับสะโพกกั้นพื้นที่เป็นสัดส่วน แสดงเจตนารักษาระยะห่างระหว่างผู้ชมกับวัตถุที่เปราะบาง

 

นอกจากโถงจัดแสดงด้านหน้าแล้ว ภายในอาคารพิพิธภัณฑ์ยังมีห้องจัดแสดงย่อยอีก 3 ห้อง ซึ่งใช้พื้นที่ต่อเนื่องจากโถงใหญ่ โดยแต่ละห้องสะท้อนมิติของ “ความทรงจำ” และ “สิ่งของ” ในคนละแบบกัน

 

ห้องที่ 1 เป็นห้องขนาดใหญ่ที่อัดแน่นไปด้วยวัตถุหลากหลายประเภทจนให้ความรู้สึกคล้ายคลังเก็บของมากกว่าห้องจัดแสดงแบบทางการ ภายในมีทั้งกลุ่มผ้าโบราณที่จัดเรียงซ้อนกันเป็นชั้น ๆ ในตู้กระจก หนังสือเก่าที่เกี่ยวข้องกับศาสนาและวิถีชุมชน เครื่องแก้ว ถ้วยโถโอชาม พัดลมผ้าแขวนติดเพดาน เครื่องปั๊มน้ำเก่า และสิ่งของร่วมสมัยอื่น ๆ ที่แม้จะมีอายุไม่มากนักแต่ไม่ได้ใช้งานแล้ว การที่สิ่งของเหล่านี้มารวมตัวกันในห้องเดียว ชวนให้ผู้ชมตั้งคำถามถึงความหมายของคำว่า “วัตถุโบราณ” ว่าอาจไม่ได้จำกัดเพียงสิ่งของที่มีอายุหลายร้อยปีเท่านั้น แต่อาจหมายถึงสิ่งที่เลิกใช้ไปจากชีวิตประจำวันแล้วในยุคสมัยหนึ่งด้วย

 

ห้องที่ 2 จัดแสดงวัตถุหลากหลายไม่ต่างจากห้องแรก แต่เน้นไปที่สิ่งของที่เล่าเรื่องความเชื่อและเครือข่ายความสัมพันธ์ของผู้คนในชุมชนล้านนา ภายในห้องมีภาพถ่ายเก่า พระพุทธรูป พระพิมพ์ ตาลปัตรหรือพัดยศแบบพม่า หนังสือวรรณกรรมล้านนา เทวรูปไม้ หิน และปูนปั้น ตลอดจนตุ๊กตาจีน เครื่องชั่งตวงแบบดั้งเดิม เทปและแผ่นเสียงเก่า การที่วัตถุจากหลายวัฒนธรรมหลายช่วงเวลาถูกรวบรวมมาอยู่ในห้องเดียวกันอย่างค่อนข้างหนาแน่น ทำให้ผู้ชมสัมผัสได้ถึงความเป็น “ชุมทางวัฒนธรรม” ของย่านวัดเกตที่รับอิทธิพลทั้งจากล้านนา จีน พม่า และตะวันตก

 

ห้องที่ 3 อยู่ด้านในสุดของอาคาร มีขนาดเล็กกว่าห้องอื่นประมาณ 2x4 เมตร และมีประตูแยกพื้นที่ชัดเจน ห้องนี้เน้นการจัดแสดงวัตถุที่ทำจากผ้าและสิ่งทอเป็นหลัก เช่น ธงแขวน ธงมังกร ผ้ากำปีหรือผ้าคัมภีร์ เครื่องแต่งกายโบราณ ผืนผ้าบางส่วนถูกเก็บไว้ในตู้กระจก ส่วนอีกหลายชิ้นถูกขึงบนผนังเพื่อให้เห็นลวดลายเต็มผืน ผนังด้านหนึ่งของห้องติดกระดาษรายชื่อวัตถุจัดแสดงพร้อมคำอธิบายที่มา ซึ่งส่วนใหญ่เกี่ยวข้องกับกษัตริย์และราชวงศ์ผู้ปกครองล้านนา เป็นห้องเดียวในพิพิธภัณฑ์ที่มีบัญชีรายชื่อวัตถุอย่างชัดเจน ทำให้ผู้ชมเห็นสายสัมพันธ์ระหว่างผืนผ้า เครื่องราชูปโภค และโครงสร้างอำนาจในสังคมล้านนาโบราณได้อย่างเป็นระบบ

 

การเดินชมพิพิธภัณฑ์วัดเกตการามจึงไม่ใช่เพียงการ “ดูของเก่า” แต่เป็นการค่อย ๆ ซึมซับมิติของความทรงจำหลายชั้น ทั้งความทรงจำของชุมชนที่เคยเป็นย่านการค้าริมน้ำ ความทรงจำของครอบครัวที่มอบสิ่งของของบรรพบุรุษให้วัดช่วยดูแล ไปจนถึงความทรงจำระดับเมืองที่สะท้อนผ่านภาพถ่ายเก่าและเรื่องเล่าของผู้คน การจัดแสดงแบบเรียบง่าย ไม่ซ่อน “ความแน่น” ของวัตถุหรือความไม่เป็นระเบียบมากนัก กลับทำให้ผู้ชมรู้สึกเหมือนกำลังก้าวเข้าไปในบ้านเก่า ๆ ของญาติผู้ใหญ่ มากกว่าจะเป็นพิพิธภัณฑ์ที่ถูกจัดวางอย่างแข็งตัว

 

เมื่อออกจากอาคารพิพิธภัณฑ์ นักท่องเที่ยวยังสามารถเดินชมบริเวณวัดเกตการามต่อได้ ทั้งพระวิหารหลวงทรงหลังคาซ้อนที่มีลายแกะสลักไม้และปูนปั้นวิจิตร เจดีย์ประดิษฐานพระบรมสารีริกธาตุ และอาคารประกอบอื่น ๆ ที่แสดงรูปแบบศิลปะล้านนาผสมพม่าอย่างงดงาม หากเดินออกไปยังถนนเจริญราษฎร์ริมฝั่งแม่น้ำปิง จะพบร้านค้าเก่าแก่ บ้านไม้โบราณ คาเฟ่ และร้านอาหารริมน้ำมากมาย ทำให้การมาเยือนพิพิธภัณฑ์วัดเกตการามเป็นประสบการณ์ท่องเที่ยวที่เชื่อมโยงทั้งศาสนา ประวัติศาสตร์ และวิถีชีวิตร่วมสมัยเข้าไว้ด้วยกัน

 

การเดินทางมายังพิพิธภัณฑ์วัดเกตการาม สามารถเดินทางได้สะดวกจากตัวเมืองเชียงใหม่ เนื่องจากวัดตั้งอยู่ริมถนนเจริญราษฎร์ฝั่งตะวันออกของแม่น้ำปิง หากออกเดินจากย่านกาดหลวง (ตลาดวโรรส) หรือย่านไนท์บาซาร์ สามารถเดินข้ามสะพานจันทร์สมหรือสะพานนครพิงค์แล้วเลียบแม่น้ำปิงมายังวัดได้ภายในเวลาไม่นาน หรือจะเลือกใช้บริการรถสองแถวสีแดง รถตุ๊กตุ๊ก หรือแท็กซี่ โดยแจ้งจุดหมายว่า “วัดเกตการาม” ก็สามารถมาถึงหน้าวัดได้โดยตรง เหมาะทั้งสำหรับนักท่องเที่ยวที่ต้องการเดินเล่นชมชุมชน และผู้ที่ต้องการเดินทางแบบสบาย ๆ

 

 

ตอบ: ปกติพิพิธภัณฑ์วัดเกตการามจะเปิดให้เข้าชมในช่วงกลางวัน โดยประมาณ 09:00–16:00 น. เกือบทุกวัน แต่ในบางช่วงอาจปิดในวันสำคัญทางพระพุทธศาสนาหรือระหว่างการบูรณะ แนะนำให้ตรวจสอบข้อมูลล่าสุดกับทางวัดหรือหน่วยงานท่องเที่ยวก่อนเดินทางทุกครั้ง

 

ตอบ: โดยทั่วไปไม่มีการเก็บค่าเข้าชมอย่างเป็นทางการ ผู้เข้าชมสามารถร่วมทำบุญหรือบริจาคตามศรัทธาเพื่อนำไปใช้ในการบำรุงรักษาพิพิธภัณฑ์และพื้นที่วัด หากเดินทางเป็นหมู่คณะควรติดต่อประสานกับทางวัดล่วงหน้า

 

ตอบ: จุดเด่นของพิพิธภัณฑ์วัดเกตการามคือการเป็นพิพิธภัณฑ์ชุมชนที่สะท้อนวิถีชีวิตจริงของย่านวัดเกตริมแม่น้ำปิง ของจัดแสดงส่วนใหญ่เป็นเครื่องใช้ในชีวิตประจำวัน เครื่องดนตรีล้านนา ผ้าและธงพิธีกรรม ภาพถ่ายเก่า และสิ่งของที่ชาวบ้านนำมาบริจาค ทำให้ผู้ชมรู้สึกเหมือนกำลังเดินชมบ้านเก่าในชุมชน มากกว่าการชมพิพิธภัณฑ์แบบเป็นทางการ

 

ตอบ: หากเดินชมแบบคร่าว ๆ ใช้เวลาประมาณ 30–45 นาที แต่ถ้าต้องการอ่านป้าย ดูรายละเอียดวัตถุแต่ละชิ้น และเดินชมบริเวณวัดและชุมชนวัดเกตรอบ ๆ ควรเผื่อเวลาอย่างน้อย 1–2 ชั่วโมง เพื่อให้ได้สัมผัสบรรยากาศของย่านวัดเกตอย่างเต็มที่

 

ตอบ: การเดินทางค่อนข้างสะดวก เพราะวัดเกตการามอยู่ไม่ไกลจากกาดหลวงและย่านไนท์บาซาร์ สามารถเดินทางด้วยรถสองแถวสีแดง รถตุ๊กตุ๊ก หรือแท็กซี่ โดยแจ้งให้คนขับมาส่งที่วัดเกตการามก็ได้ หรือจะเดินเท้าข้ามสะพานจากฝั่งตลาดวโรรสแล้วเลียบถนนเจริญราษฎร์มายังวัดก็ใช้เวลาไม่นานและได้ชมบรรยากาศริมแม่น้ำปิงไปพร้อมกัน

 

ตอบ: รอบวัดเกตการามและชุมชนวัดเกตมีทั้งร้านอาหารท้องถิ่น ร้านข้าวเกรียบปากหม้อชื่อดังอย่างลุงขจรวัดเกต ร้านอาหารและบาร์ริมน้ำอย่าง The Riverside Bar & Restaurant รวมถึงร้านอาหารฟิวชันอย่าง David's Kitchen นอกจากนี้ยังมีที่พักหลายระดับตั้งแต่รีสอร์ตหรูริมแม่น้ำปิง เช่น RarinJinda Wellness Spa Resort และ Cross Chiang Mai Riverside ไปจนถึงโรงแรมบูทีคและเกสต์เฮาส์ขนาดเล็กในระยะเดินถึง