พิพิธภัณฑ์ และศูนย์การเรียนรู้ด้านปิโตรเลียม

Rating: 3.8/5 (4 votes)

วันเปิดทำการ: เปิดทุกวัน (จันทร์–ศุกร์ และเสาร์–อาทิตย์ รวมวันหยุดนักขัตฤกษ์)

เวลาเปิดทำการ: จันทร์–ศุกร์ 08:30–16:00 – เสาร์–อาทิตย์ และวันหยุดนักขัตฤกษ์ 09:00–15:00

 

พิพิธภัณฑ์และศูนย์การเรียนรู้ด้านปิโตรเลียม จังหวัดเชียงใหม่ (บ่อน้ำมันฝาง) ตั้งอยู่ในพื้นที่อำเภอฝาง จังหวัดเชียงใหม่ หนึ่งในดินแดนสำคัญทางประวัติศาสตร์พลังงานของประเทศไทย สถานที่แห่งนี้ไม่ได้เป็นเพียงอาคารจัดแสดงความรู้เท่านั้น แต่ยังเป็นหลักฐานที่มีชีวิตของเส้นทางพัฒนาพลังงานไทยตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน โดยเฉพาะ “บ่อน้ำมันฝาง” ที่ถือเป็นแหล่งน้ำมันแห่งแรกของประเทศไทย และเป็นสัญลักษณ์ของความพยายามด้านเทคโนโลยี การสำรวจ และการผลิตพลังงานโดยฝีมือคนไทยเอง ความสำคัญนี้ทำให้พื้นที่ดังกล่าวถูกพัฒนาเป็นศูนย์กลางด้านความรู้ เปิดให้ประชาชน นักเรียน นักศึกษา และผู้สนใจเข้าชมเพื่อเรียนรู้ที่มาของพลังงานเชื้อเพลิงที่ใช้ในชีวิตประจำวัน

 

อาคารพิพิธภัณฑ์แห่งนี้ได้รับพระมหากรุณาธิคุณจากสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เสด็จพระราชดำเนินเป็นองค์ประธานเปิดอาคารเมื่อวันที่ 20 มกราคม 2010 นับเป็นหมุดหมายสำคัญที่ช่วยผลักดันให้การอนุรักษ์องค์ความรู้ด้านปิโตรเลียมเป็นระบบมากขึ้น ภายในพิพิธภัณฑ์มีการจัดแสดงเรื่องราวตั้งแต่ยุคแรกเริ่มของการค้นพบน้ำมันในพื้นที่ฝาง การสำรวจแหล่งน้ำมันด้วยวิธีแบบดั้งเดิม เครื่องมือที่ใช้ในการขุดเจาะในสมัยก่อน ไปจนถึงเทคโนโลยีการผลิตและการกลั่นน้ำมันที่เปลี่ยนแปลงไปตามยุคสมัย การจัดแสดงทั้งหมดช่วยให้ผู้เข้าชมเห็นความเชื่อมโยงระหว่างประวัติศาสตร์พลังงานและการพัฒนาประเทศได้อย่างชัดเจน

 

การค้นพบน้ำมันที่ฝางในอดีตเกิดขึ้นจากความพยายามสำรวจทรัพยากรธรรมชาติของประเทศไทยในยุคที่ประเทศยังต้องพึ่งพาการนำเข้าพลังงานเป็นหลัก การพบแหล่งน้ำมันในพื้นที่อำเภอฝางจึงเป็นเรื่องที่สร้างความตื่นตัวให้แก่ภาครัฐอย่างมาก เพราะหากประเทศไทยสามารถผลิตน้ำมันได้เองก็จะเป็นประโยชน์ทั้งด้านเศรษฐกิจ ความมั่นคง และการพัฒนาอุตสาหกรรม ด้วยเหตุนี้จึงมีการจัดตั้งศูนย์พัฒนาปิโตรเลียมภาคเหนือ กรมการพลังงานทหาร ขึ้นเพื่อดูแลกิจการสำรวจ ขุดเจาะ และผลิตน้ำมันในพื้นที่ดังกล่าว การทำงานของบุคลากรด้านพลังงาน เจ้าหน้าที่ทหาร ผู้เชี่ยวชาญด้านธรณีวิทยา ตลอดจนชาวบ้านในพื้นที่ ล้วนเป็นแรงสำคัญที่ผลักดันให้กิจการพลังงานไทยก้าวเดินต่อไปได้อย่างมั่นคง

 

นักท่องเที่ยวที่เข้ามาเยี่ยมชมพิพิธภัณฑ์และศูนย์การเรียนรู้ด้านปิโตรเลียมจะได้สัมผัสบรรยากาศของการทำงานในยุคแรก ๆ ของกิจการปิโตรเลียมไทย ภายในอาคารจัดแสดงมีเครื่องมือขุดเจาะและอุปกรณ์ทางธรณีวิทยาแบบโบราณให้ชมอย่างใกล้ชิด ทั้งสว่านเจาะหลุม อุปกรณ์ยกท่อ เครื่องมือวัดชั้นหิน และอุปกรณ์สนับสนุนอื่น ๆ ทำให้เห็นภาพความพยายามของคนไทยในการศึกษาชั้นหินใต้พื้นดินและค้นหาแหล่งพลังงานธรรมชาติ นอกจากนี้ยังมีนิทรรศการภาพถ่ายเก่า เอกสารทางประวัติศาสตร์ แผนผังการทำงานของหลุมเจาะ และแบบจำลองกระบวนการผลิตและการกลั่นน้ำมันในรูปแบบที่เข้าใจง่าย ผู้เข้าชมจึงสามารถเรียนรู้ตั้งแต่ขั้นตอนการสำรวจ การขุดเจาะ การแยกก๊าซและน้ำมันดิบ ไปจนถึงการกลั่นเป็นผลิตภัณฑ์รูปแบบต่าง ๆ ที่นำไปใช้ในชีวิตประจำวัน

 

อีกส่วนหนึ่งที่น่าสนใจคือการนำเสนอเรื่องราวของชุมชนและบทบาทของคนท้องถิ่นในกระบวนการผลิตน้ำมัน ซึ่งเป็นข้อมูลที่หลายคนอาจไม่เคยทราบมาก่อน ทั้งงานสนับสนุนด้านการขนส่ง การซ่อมบำรุงอุปกรณ์ การสร้างโครงสร้างพื้นฐาน และบทบาทของครอบครัวที่อาศัยอยู่ในเขตพื้นที่ผลิตน้ำมัน การจัดแสดงเหล่านี้ช่วยให้ผู้เข้าชมเห็นว่ากว่าที่พลังงานเชื้อเพลิงจะมาถึงมือผู้ใช้ปลายทางนั้น ต้องผ่านผู้คนมากมายที่ร่วมมือกันอยู่เบื้องหลัง นอกจากมุมมองเชิงเทคนิคแล้ว พิพิธภัณฑ์ยังสะท้อนชีวิตและความผูกพันระหว่างกิจการพลังงานกับชุมชนในอำเภอฝางได้อย่างนุ่มนวล

 

ภายในพื้นที่ศูนย์พัฒนาปิโตรเลียมภาคเหนือยังมีส่วนจัดแสดงกลางแจ้งที่เชื่อมโยงกับประวัติศาสตร์ของบ่อน้ำมันฝาง เช่น หลุมขุดเจาะเก่าที่เป็นหลักฐานสำคัญของการผลิตน้ำมันในสมัยก่อน แท่นขุดเจาะ และอุปกรณ์ขนาดใหญ่ที่เคยใช้งานจริง บางส่วนถูกจัดวางให้ผู้เข้าชมเดินชมได้ใกล้ ๆ พร้อมป้ายอธิบาย ทำให้สามารถเข้าใจภาพรวมของระบบการผลิตน้ำมันในอดีตได้ง่ายขึ้น โดยไม่จำเป็นต้องมีพื้นฐานด้านวิทยาศาสตร์หรือวิศวกรรมมาก่อนก็สามารถสนุกไปกับการเรียนรู้ได้

 

สำหรับด้านการจัดการเข้าชม พิพิธภัณฑ์และศูนย์การเรียนรู้ด้านปิโตรเลียมแห่งนี้เปิดให้เข้าชมโดยไม่เสียค่าใช้จ่าย ผู้เข้าชมทั่วไปสามารถเดินทางมาเยี่ยมชมภายในเวลาเปิดทำการปกติได้เลย ส่วนกลุ่มทัศนศึกษา หรือผู้ที่ต้องการการบรรยายแบบเป็นทางการ สามารถทำหนังสือขออนุญาตล่วงหน้าถึงผู้อำนวยการศูนย์พัฒนาปิโตรเลียมภาคเหนือ กรมการพลังงานทหาร เพื่อให้เจ้าหน้าที่จัดเตรียมวิทยากรและรูปแบบการนำชมที่เหมาะสมกับวัยและความสนใจของผู้มาเยือน เช่น กลุ่มนักเรียนประถม มัธยม หรือระดับมหาวิทยาลัย เนื้อหาการอธิบายจะถูกปรับให้เข้าใจง่ายและเชื่อมโยงกับหลักวิชาที่เรียนอยู่

 

การเดินทาง: การเดินทางมายังพิพิธภัณฑ์และศูนย์การเรียนรู้ด้านปิโตรเลียม จังหวัดเชียงใหม่ สามารถเริ่มจากตัวเมืองเชียงใหม่ ใช้เส้นทางหลวงหมายเลข 107 มุ่งหน้าไปอำเภอฝาง เมื่อเข้าเขตอำเภอฝางให้สังเกตป้ายบอกทางไปถนนฝาง–แม่สวย แล้วเลี้ยวเข้าสู่ถนนสายดังกล่าว จากนั้นขับตามป้าย “ศูนย์พัฒนาปิโตรเลียมภาคเหนือ กรมการพลังงานทหาร” ซึ่งตั้งอยู่ในตำบลแม่คะ ระหว่างทางจะผ่านทุ่งนาและพื้นที่ชนบทของอำเภอฝาง ทำให้การเดินทางเต็มไปด้วยบรรยากาศผ่อนคลาย เหมาะสำหรับการวางแผนเป็นทริปท่องเที่ยวแบบไปเช้า–เย็นกลับ หรือจะเชื่อมต่อกับที่เที่ยวอื่น ๆ ในอำเภอฝาง เช่น วัดสำคัญ ตลาดท้องถิ่น หรือแหล่งท่องเที่ยวธรรมชาติ ก็สามารถจัดเป็นเส้นทางเดียวกันได้ไม่ยาก

 

เมื่อเดินชมพื้นที่จัดแสดงทั้งหมดแล้ว ผู้เข้าชมมักจะได้มุมมองใหม่เกี่ยวกับความสำคัญของพลังงานต่อการพัฒนาประเทศ เห็นภาพว่ากว่าจะได้มาซึ่งน้ำมันหรือเชื้อเพลิงในอดีต ต้องผ่านทั้งกระบวนการด้านวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี การบริหารจัดการ และแรงงานของผู้คนจำนวนมาก พิพิธภัณฑ์แห่งนี้จึงไม่ได้เป็นเพียงที่เก็บรวบรวมวัตถุจัดแสดง แต่ยังเป็นพื้นที่แห่งการเรียนรู้ที่ช่วยปลูกจิตสำนึกด้านการใช้พลังงานอย่างรู้คุณค่า เปิดโอกาสให้คนรุ่นใหม่ได้ตั้งคำถามและมองย้อนกลับไปยังจุดเริ่มต้นของอุตสาหกรรมพลังงานไทย พร้อมทั้งตระหนักถึงบทบาทของตนเองในฐานะผู้ใช้พลังงานในยุคปัจจุบัน

 

สำหรับผู้ที่ชื่นชอบการท่องเที่ยวเชิงเรียนรู้ การมาเยือนพิพิธภัณฑ์และศูนย์การเรียนรู้ด้านปิโตรเลียม อำเภอฝาง ถือเป็นโอกาสดีในการทำความรู้จักมิติหนึ่งของประเทศไทยที่หลายคนอาจไม่คุ้นเคย นอกจากทิวทัศน์ของภูเขาและอากาศเย็นสบายของเชียงใหม่แล้ว ยังมีเรื่องราวของ “พลังงาน” ที่ผูกพันอยู่กับวิถีชีวิตของผู้คนในพื้นที่ และยังมีบทบาทสำคัญต่อการพัฒนาประเทศโดยรวม การใช้เวลาสักครึ่งวันหรือหนึ่งวันเต็มในการเยี่ยมชมพื้นที่นี้ จึงเป็นการท่องเที่ยวที่ทั้งได้ความรู้และเติมเต็มประสบการณ์ใหม่ให้กับการเดินทางในภาคเหนือของไทยได้เป็นอย่างดี

 

 

ตอบ: พิพิธภัณฑ์เปิดทุกวัน รวมทั้งวันเสาร์–อาทิตย์และวันหยุดนักขัตฤกษ์ โดยวันจันทร์–ศุกร์ เวลา 08:30–16:00 และวันเสาร์–อาทิตย์รวมทั้งวันหยุดนักขัตฤกษ์ เวลา 09:00–15:00

 

ตอบ: การเข้าชมพิพิธภัณฑ์และศูนย์การเรียนรู้ด้านปิโตรเลียมไม่เสียค่าเข้าชม ผู้เข้าชมทั่วไปสามารถเข้าเยี่ยมชมภายในเวลาเปิดทำการได้โดยไม่มีค่าธรรมเนียม

 

ตอบ: สำหรับการเข้าชมเป็นหมู่คณะ เช่น โรงเรียน มหาวิทยาลัย หรือกลุ่มศึกษาเฉพาะกิจ ควรทำหนังสือขออนุญาตล่วงหน้าถึงผู้อำนวยการศูนย์พัฒนาปิโตรเลียมภาคเหนือ กรมการพลังงานทหาร เพื่อให้เจ้าหน้าที่เตรียมวิทยากรและรูปแบบการบรรยายที่เหมาะสมกับกลุ่มผู้เข้าชม

 

ตอบ: โดยทั่วไปควรเผื่อเวลาอย่างน้อยประมาณ 1–2 ชั่วโมงสำหรับการชมภายในอาคารพิพิธภัณฑ์ และหากต้องการเดินชมพื้นที่จัดแสดงกลางแจ้งหรือถ่ายภาพบรรยากาศโดยรอบ ควรเผื่อเวลาเพิ่มเป็นราว 2–3 ชั่วโมง

 

ตอบ: เหมาะอย่างยิ่งสำหรับเด็กและครอบครัว เพราะมีนิทรรศการที่อธิบายกระบวนการผลิตและการกลั่นปิโตรเลียมในรูปแบบที่เข้าใจง่าย มีแบบจำลองและสื่อภาพประกอบ ทำให้เด็ก ๆ สามารถเรียนรู้เรื่องพลังงานควบคู่ไปกับการท่องเที่ยวในบรรยากาศของอำเภอฝางได้อย่างสนุกสนาน