พิพิธภัณฑ์โรงงานหลวงที่ 1 (ฝาง)

Rating: 3.4/5 (5 votes)

วันเปิดทำการ: วันอังคาร–วันอาทิตย์ (อาคารนิทรรศการ เปิดตามปกติ) ปิดวันจันทร์ ยกเว้นบางวันหยุดนักขัตฤกษ์ และอาจมีการปิดปรับปรุงประจำปีช่วงกลาง–ปลายเดือนพฤษภาคมของทุกปี แนะนำให้ตรวจสอบข้อมูลล่าสุดก่อนเดินทาง

เวลาเปิดทำการ: อาคารนิทรรศการประมาณ 08:30–16:30 น. ร้านค้าดอยคำและร้านค้าพิพิธภัณฑ์ประมาณ 08:00–17:00 น.

 

พิพิธภัณฑ์โรงงานหลวงที่ 1 (ฝาง) ตั้งอยู่ในพื้นที่โรงงานหลวงอาหารสำเร็จรูปที่ 1 บ้านยาง ตำบลแม่งอน อำเภอฝาง จังหวัดเชียงใหม่ พื้นที่ที่ครั้งหนึ่งเคยเป็นแหล่งปลูกฝิ่นและป่าเสื่อมโทรมบนดอยอ่างขาง ก่อนจะถูกพลิกฟื้นให้กลายเป็นแหล่งเกษตรบนพื้นที่สูงและโรงงานแปรรูปสินค้าเกษตรต้นแบบตามแนวพระราชดำริของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 9 ปัจจุบันพื้นที่แห่งนี้ถูกพัฒนาให้เป็นพิพิธภัณฑ์พื้นที่ที่มีชีวิต หรือ Living Site Museum ที่เล่าเรื่องทั้งโครงการหลวง โรงงานหลวงฯ และชุมชนบ้านยางไปพร้อมกัน

 

กว่า 50 ปีที่ชาวบ้านยางและชุมชนรอบดอยอ่างขางเคยเผชิญปัญหาป่าไม้ถูกทำลายจากการปลูกฝิ่น ความยากจน และการขาดโอกาสในการเข้าถึงตลาดพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 9 ทรงเสด็จพระราชดำเนินเยี่ยมราษฎรในพื้นที่ภาคเหนือ และมีพระราชดำริให้ส่งเสริมการปลูกพืชเมืองหนาวทดแทนฝิ่น พร้อมทั้งจัดตั้งโรงงานหลวงอาหารสำเร็จรูปขึ้นเพื่อรับซื้อผลผลิตจากเกษตรกร นำมาแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์คุณภาพดีภายใต้แบรนด์ “ดอยคำ” ช่วยให้ชาวบ้านมีรายได้ที่มั่นคงขึ้นและลดการทำลายป่า

 

พิพิธภัณฑ์โรงงานหลวงที่ 1 (ฝาง) จึงไม่ใช่แค่สถานที่จัดแสดงวัตถุหรือเรื่องราวในตู้กระจก แต่เป็นพื้นที่ที่บอกเล่าพัฒนาการของโครงการหลวง โรงงานหลวงฯ และชุมชนบ้านยางแบบครบวงจร ทั้งในมิติประวัติศาสตร์ เศรษฐกิจ สังคม สิ่งแวดล้อม และวัฒนธรรม ผู้มาเยือนสามารถเดินชมอาคารนิทรรศการ โรงงานหลวงฯ ชุมชนบ้านยาง และทุ่งนาไร่สวนโดยรอบได้ในพื้นที่เดียวกัน

 

ภายในอาคารนิทรรศการหลักจะจัดแสดงเนื้อหาหลัก 3 ส่วนเชื่อมโยงกัน ได้แก่ เรื่องราวของโครงการหลวง ประวัติและพัฒนาการของโรงงานหลวงอาหารสำเร็จรูปที่ 1 (ฝาง) และเรื่องราวของบริษัท ดอยคำผลิตภัณฑ์อาหาร จำกัด โดยมีเจ้าหน้าที่นำชมอธิบายให้เข้าใจภาพรวมของโครงการตั้งแต่จุดเริ่มต้นจนถึงปัจจุบัน

 

ในส่วน “กำเนิดโครงการหลวง” นักท่องเที่ยวจะได้เห็นข้าวของเครื่องใช้ในชีวิตประจำวันของชาวบ้านยางในอดีต เช่น หม้อ ไห กระทะ เครื่องครัวและอุปกรณ์ทำกินต่าง ๆ ซึ่งส่วนใหญ่เป็นของที่ชาวบ้านบริจาคหรือให้ยืมมาจัดแสดง จุดประสงค์ก็เพื่อให้เยาวชนและผู้มาเยือนได้ตระหนักถึงประวัติศาสตร์ของชุมชน เห็นความเปลี่ยนแปลงของวิถีชีวิต และเรียนรู้ที่จะหวงแหนมรดกของบรรพบุรุษ

 

นิทรรศการยังเล่าถึงช่วงเวลาที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 9 ทรงทอดพระเนตรปัญหาป่าไม้ถูกทำลายจากการปลูกฝิ่นบนภูเขา และพระราชดำริในการหาทางเลือกใหม่ให้ชาวไทยภูเขา ทั้งการส่งเสริมพืชเมืองหนาว การวิจัยพันธุ์พืช การจัดระบบตลาด การพัฒนาแหล่งน้ำ ตลอดจนการดูแลคุณภาพชีวิตด้านต่าง ๆ ซึ่งล้วนถูกร้อยเรียงผ่านภาพถ่ายเก่า เอกสาร และสื่อจัดแสดงที่เข้าใจง่าย

 

อีกห้องหนึ่งคือ “กำเนิดโรงงานหลวงอาหารสำเร็จรูปที่ 1 (ฝาง)” ซึ่งเล่าประวัติการก่อตั้งโรงงานหลวงฯ ตั้งแต่ช่วงแรกเริ่มในลักษณะโรงงานชั่วคราว ไปจนถึงโรงงานถาวรและสายการผลิตสมัยใหม่ ภายในห้องจะมีภาพถ่ายขั้นตอนการผลิต ผลิตภัณฑ์รุ่นแรก ๆ อย่าง “ลูกท้อลอยแก้วบรรจุกระป๋อง” รวมถึงภาพเก่าเมื่อครั้งในหลวงรัชกาลที่ 9 และสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ เสด็จพระราชดำเนินเยี่ยมชุมชนบ้านยางและโรงงานหลวงฯ เมื่อปี 2516

 

สิ่งที่น่าสนใจอีกอย่างในห้องนี้คือการจัดแสดงบรรยากาศและผู้คนในชุมชนบ้านยางซึ่งประกอบไปด้วยชาวไทยพื้นราบ ชาวจีนยูนนาน ชาวไทยใหญ่ และกลุ่มชาติพันธุ์บนพื้นที่สูงที่มาใช้ชีวิตร่วมกันมากว่า 50 ปี ภายใต้ความหลากหลายทั้งชาติพันธุ์ ศาสนา และความเชื่อ ทั้งพุทธ คริสต์ อิสลาม และการนับถือผี ที่อยู่ร่วมกันได้อย่างสงบ โดยพิพิธภัณฑ์หยิบเรื่องราวเหล่านี้มานำเสนอผ่านภาพถ่าย เรื่องเล่าจากชาวบ้าน และวัตถุจัดแสดงที่จับต้องได้

 

ในพื้นที่พิพิธภัณฑ์ยังจัดแสดงเครื่องจักรและอุปกรณ์การผลิตของโรงงานหลวงฯ บางส่วนที่เคยถูกกระแสน้ำป่าพัดพาเสียหายในอดีต เพื่อนำมาเล่าเรื่องความท้าทายของการทำงานในพื้นที่ภูเขาและการฟื้นฟูโรงงานหลังเหตุการณ์ภัยธรรมชาติ ช่วยให้ผู้ชมเห็นว่าการพัฒนาไม่ได้เกิดขึ้นอย่างราบรื่น หากแต่ต้องผ่านการทดลอง ปรับตัว และเรียนรู้อยู่ตลอดเวลา

 

เมื่อเดินออกจากอาคารนิทรรศการ ผู้มาเยือนยังสามารถเดินชมพื้นที่โรงงานหลวงฯ ร้านค้าดอยคำ และชุมชนบ้านยางต่อได้ บริเวณด้านนอกมีทั้งจุดชมวิว ทุ่งนา และไร่สวนของชาวบ้านให้เห็นภูมิทัศน์ของพื้นที่จริง รวมถึงร้านค้า “ดอยคำ” และร้านอาหารจินซันที่ให้บริการอาหารและเครื่องดื่มจากวัตถุดิบในท้องถิ่น เหมาะสำหรับแวะพักและเลือกซื้อของฝากกลับบ้าน

 

บรรยากาศโดยรอบของพิพิธภัณฑ์ยังเต็มไปด้วยเรื่องราวของชุมชนบ้านยางซึ่งเป็นหมู่บ้านที่มีเอกลักษณ์ทางชาติพันธุ์และวัฒนธรรมอันหลากหลาย บ้านเรือนไม้แบบดั้งเดิม ร้านอาหารจีนยูนนานในหมู่บ้าน และทุ่งนาที่โอบล้อมพื้นราบริมทางขึ้นดอยอ่างขาง ล้วนทำให้การมาเยือนพิพิธภัณฑ์โรงงานหลวงที่ 1 (ฝาง) เป็นทั้งการเรียนรู้ประวัติศาสตร์โครงการหลวงและการสัมผัสวิถีชีวิตจริงของผู้คนไปพร้อมกัน

 

การเดินทางมายังพิพิธภัณฑ์โรงงานหลวงที่ 1 (ฝาง) จากตัวเมืองเชียงใหม่ให้ใช้ทางหลวงหมายเลข 107 (เชียงใหม่–ฝาง) ระยะทางประมาณ 150 กิโลเมตร เมื่อถึงบริเวณแยกขึ้นดอยอ่างขางให้เลี้ยวซ้าย (บริเวณโรงเรียนเจ้าแม่หลวงอุปถัมภ์) เข้าสู่เส้นทางไปบ้านยาง ตำบลแม่งอน จากนั้นขับต่อไปอีกประมาณ 9 กิโลเมตร จะเข้าสู่ชุมชนบ้านยาง พิพิธภัณฑ์โรงงานหลวงที่ 1 (ฝาง) ตั้งอยู่ในบริเวณโรงงานหลวงอาหารสำเร็จรูปที่ 1 และร้านดอยคำ สามารถเดินทางด้วยรถยนต์ส่วนตัว รถตู้เช่าเหมาหรือรถสองแถวท้องถิ่น โดยควรตรวจสอบเส้นทางและสภาพการเดินทางล่วงหน้าก่อนออกเดินทาง

 

 

ตอบ: โดยทั่วไปอาคารนิทรรศการเปิดให้เข้าชมวันอังคาร–วันอาทิตย์ เวลาประมาณ 08:30–16:30 น. และมักปิดทำการในวันจันทร์ รวมถึงอาจมีการปิดปรับปรุงประจำปีช่วงกลาง–ปลายเดือนพฤษภาคม จึงควรตรวจสอบข้อมูลล่าสุดจากพิพิธภัณฑ์หรือโรงงานหลวงฯ ก่อนเดินทาง

 

ตอบ: การเข้าชมนิทรรศการและพิพิธภัณฑ์โดยทั่วไปไม่เสียค่าเข้าชม เปิดให้เข้าชมฟรี ผู้มาเยือนสามารถร่วมทำบุญหรือบริจาคเพื่อสนับสนุนการดำเนินงานของพิพิธภัณฑ์และกิจกรรมชุมชนได้ตามศรัทธา

 

ตอบ: ไฮไลท์สำคัญคือการได้เรียนรู้แนวพระราชดำริของรัชกาลที่ 9 ในการพัฒนาพื้นที่สูงและแก้ปัญหาการปลูกฝิ่น ผ่านนิทรรศการเกี่ยวกับโครงการหลวง โรงงานหลวงอาหารสำเร็จรูปที่ 1 (ฝาง) ผลิตภัณฑ์ดอยคำ รวมถึงเรื่องราวของชุมชนบ้านยาง นอกจากดูนิทรรศการในอาคารแล้ว ยังสามารถเดินชมโรงงานหลวงฯ ร้านดอยคำ และหมู่บ้านรอบ ๆ ได้ในพื้นที่เดียวกัน

 

ตอบ: หากตั้งใจชมเฉพาะนิทรรศการภายในอาคารอาจใช้เวลาประมาณ 1 ชั่วโมง แต่หากต้องการเดินชมโรงงานหลวงฯ ร้านดอยคำ เดินเล่นในชุมชนบ้านยาง และต่อทริปไปยังแหล่งท่องเที่ยวใกล้เคียง เช่น บ้านดินเล่าจาง หรือดอยอ่างขาง ควรเผื่อเวลาอย่างน้อย 2–3 ชั่วโมง หรือครึ่งวันจะสบายที่สุด

 

ตอบ: หากมีรถยนต์ส่วนตัวการเดินทางค่อนข้างสะดวก ใช้เส้นทางหลวงหมายเลข 107 (เชียงใหม่–ฝาง) ระยะทางราว 150 กม. แล้วเลี้ยวเข้าทางไปบ้านยางอีกประมาณ 9 กม. สำหรับผู้ที่ไม่มีรถส่วนตัวสามารถใช้บริการรถทัวร์หรือรถสองแถวจากเชียงใหม่ไปฝาง แล้วต่อรถสองแถวท้องถิ่นหรือรถเช่าเหมาขึ้นมาบ้านยาง แนะนำให้วางแผนเวลาและสอบถามเส้นทางล่วงหน้า

 

ตอบ: ภายในพื้นที่โรงงานหลวงฯ มีร้านดอยคำและร้านอาหารให้บริการ อีกทั้งบริเวณบ้านยางยังมีร้านอาหารจีนยูนนานชื่อดังอย่างบ้านดินเล่าจาง รวมถึงรีสอร์ทและโฮมสเตย์สไตล์ท้องถิ่น หากต้องการตัวเลือกที่หลากหลายกว่านี้สามารถเลือกพักที่ตัวอำเภอฝาง ซึ่งมีโรงแรมและเกสต์เฮาส์หลายระดับให้เลือก แล้วค่อยเดินทางขึ้นมาท่องเที่ยวที่พิพิธภัณฑ์และดอยอ่างขางในแต่ละวัน