ศูนย์ส่งเสริมการพัฒนาอาชีพการเกษตร

ศูนย์ส่งเสริมและพัฒนาอาชีพการเกษตรจังหวัดจันทบุรี หรือที่รู้จักกันในชื่อศูนย์ผึ้งจันทบุรี ถือเป็นแหล่งเรียนรู้และท่องเที่ยวเชิงเกษตรที่มีความสำคัญอย่างยิ่งในภาคตะวันออกของประเทศไทย ด้วยความโดดเด่นด้านการเลี้ยงแมลงเศรษฐกิจ ไม่ว่าจะเป็นผึ้งพันธุ์ ผึ้งโพรง ผึ้งชันโรง และจิ้งหรีด รวมถึงการแปรรูปผลิตภัณฑ์จากผึ้งและชันโรง ซึ่งกลายเป็นทั้งอาชีพเสริมและแหล่งรายได้ที่มั่นคงสำหรับเกษตรกรในพื้นที่ นอกจากนี้ยังเป็นจุดเรียนรู้ที่ส่งเสริมแนวคิดเศรษฐกิจพอเพียงอย่างเป็นรูปธรรม โดยเปิดให้นักท่องเที่ยวและผู้สนใจเข้ามาเรียนรู้และสัมผัสประสบการณ์ได้ทุกวันในจังหวัดจันทบุรี

 

การจัดตั้งศูนย์แห่งนี้เริ่มต้นจากนโยบายของกรมส่งเสริมการเกษตรที่เล็งเห็นถึงความสำคัญของการเลี้ยงผึ้ง ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2523 ได้มีการก่อตั้งฝ่ายส่งเสริมและอนุรักษ์ผึ้งในสายงานการป้องกันและกำจัดศัตรูพืช โดยเริ่มจากการจัดอบรมเจ้าหน้าที่ด้านการเลี้ยงผึ้งพันธุ์ที่มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ บางเขน กรุงเทพฯ พร้อมทั้งส่งบุคลากรไปศึกษาดูงานในต่างประเทศ เช่น อิสราเอล เพื่อนำองค์ความรู้กลับมาพัฒนาการเลี้ยงผึ้งในประเทศไทย ต่อมาในปี พ.ศ. 2524 หน่วยงานป้องกันและกำจัดศัตรูพืชได้เริ่มศึกษา ทดลองเลี้ยง และขยายพันธุ์ผึ้ง พร้อมก่อตั้งศูนย์อนุรักษ์และขยายพันธุ์ผึ้งขึ้นในภูมิภาค 5 แห่ง ได้แก่ เชียงใหม่ ขอนแก่น พิษณุโลก จันทบุรี และชุมพร

 

ช่วงปี พ.ศ. 2526–2527 รัฐบาลได้สนับสนุนงบประมาณจำนวน 3,317,530 บาท จากกองทุนสงเคราะห์เกษตรกรเพื่อดำเนินโครงการส่งเสริมการเลี้ยงผึ้งพันธุ์ผ่านทางศูนย์ทั้ง 5 แห่ง และต่อมาได้เปลี่ยนชื่อเป็นศูนย์ส่งเสริมและพัฒนาอาชีพการเกษตร (ผึ้ง) โดยศูนย์ผึ้งจันทบุรีได้กลายเป็นหน่วยงานหลักที่ให้บริการและเผยแพร่ความรู้เกี่ยวกับผึ้งและแมลงเศรษฐกิจ เพื่อช่วยเพิ่มผลผลิตทางการเกษตรโดยไม่ต้องขยายพื้นที่เพาะปลูก และยังช่วยสร้างรายได้เสริมแก่ครัวเรือนจากการจำหน่ายและแปรรูปผลิตภัณฑ์ผึ้ง

 

ในปี พ.ศ. 2557 กรมส่งเสริมการเกษตรได้ปรับโครงสร้างการทำงานเพื่อให้การบริการครอบคลุมและสอดคล้องกับความต้องการของพื้นที่มากขึ้น โดยศูนย์ส่งเสริมและพัฒนาอาชีพการเกษตรจังหวัดจันทบุรีได้รับบทบาทเป็นศูนย์สหวิชา ทำหน้าที่รวบรวมองค์ความรู้ด้านการเกษตรหลายสาขามาให้บริการแก่เกษตรกรและประชาชนทั่วไป นอกจากการเลี้ยงผึ้งและชันโรงแล้ว ยังมีการเพาะเห็ดนางฟ้าและเห็ดในขอนไม้ การปลูกผักปลอดภัยในภาชนะ และการปักชำมะนาวแบบควบแน่น เพื่อสร้างการเรียนรู้ที่ครบวงจรและนำไปประยุกต์ใช้ได้จริง

 

จุดเด่นของศูนย์แห่งนี้ไม่ได้อยู่เพียงการพัฒนาองค์ความรู้ด้านการเกษตร แต่ยังเป็นแหล่งท่องเที่ยวเชิงเกษตรที่เปิดให้นักท่องเที่ยวได้เข้ามาเรียนรู้และสัมผัสใกล้ชิดกับการเลี้ยงผึ้งและแมลงเศรษฐกิจ นักท่องเที่ยวสามารถเรียนรู้ขั้นตอนการเลี้ยงผึ้ง การใช้ผึ้งช่วยผสมเกสรพืช การเลี้ยงชันโรงเพื่อการค้า ตลอดจนการแปรรูปผลิตภัณฑ์จากผึ้งและชันโรงที่สามารถต่อยอดเป็นสินค้าสร้างรายได้จริง อีกทั้งยังมีการเลี้ยงจิ้งหรีดที่เป็นอีกหนึ่งแมลงเศรษฐกิจสำคัญในปัจจุบัน

 

ศูนย์ผึ้งจันทบุรียังเป็นพื้นที่ที่เหมาะสมกับการท่องเที่ยวเชิงเรียนรู้สำหรับทุกเพศทุกวัย นักเรียน นักศึกษา หรือผู้สนใจทั่วไปสามารถเข้ามาศึกษาหาความรู้พร้อมทั้งเรียนรู้หลักการเกษตรตามแนวทางเศรษฐกิจพอเพียงได้อย่างลึกซึ้ง การได้สัมผัสวิถีเกษตรจริงถือเป็นประสบการณ์ที่ช่วยสร้างความเข้าใจในคุณค่าของธรรมชาติและความยั่งยืนทางการเกษตร

 

นอกจากการเรียนรู้ด้านการเลี้ยงผึ้งและแมลงเศรษฐกิจ ศูนย์ยังมีการพัฒนาโครงการเกษตรหลากหลายเพื่อสร้างความเข้มแข็งให้กับชุมชน เช่น การส่งเสริมการปลูกพืชสวนอย่างมะนาว การเพาะเห็ดเพื่อสร้างรายได้เสริม และการผลิตผักปลอดภัยเพื่อบริโภคในครัวเรือน ซึ่งทั้งหมดนี้ช่วยสะท้อนแนวคิดการพึ่งพาตนเองและการสร้างเศรษฐกิจชุมชนที่ยั่งยืน

 

ปัจจุบันศูนย์ส่งเสริมและพัฒนาอาชีพการเกษตรจังหวัดจันทบุรีได้รับการยอมรับว่าเป็นศูนย์กลางด้านการเลี้ยงผึ้งและแมลงเศรษฐกิจที่สำคัญของภาคตะวันออก อีกทั้งยังทำหน้าที่เผยแพร่ความรู้และเป็นแหล่งท่องเที่ยวเชิงเกษตรที่สร้างแรงบันดาลใจให้กับผู้มาเยือน ไม่ว่าจะเป็นเกษตรกร นักท่องเที่ยว หรือผู้ที่สนใจด้านการเกษตร สามารถเดินทางมาเยี่ยมชมได้ทุกวันและสัมผัสกับประสบการณ์การเลี้ยงผึ้งและแมลงเศรษฐกิจที่หาชมได้ยากในที่อื่นๆ