อุตรดิตถ์

จังหวัดอุตรดิตถ์ เป็นเมืองที่มีประวัติศาสตร์ยาวนานตั้งแต่สมัยก่อนยุคประวัติศาสตร์ ตั้งอยู่ทางภาคเหนือตอนล่าง โดยสันนิษฐานว่ามีผู้คนมาอยู่อาศัย และตั้งถิ่นฐานในบริเวณนี้มาตั้งแต่ก่อน พ.ศ. 1000 เนื่องจากมีการค้นพบกลองมโหระทึกที่ทำด้วยทองสัมฤทธิ์ที่ตำบลท่าเสา อำเภอเมืองฯ ซึ่งโลหะชนิดนี้มีใช้กันอยู่ในยุคสัมฤทธิ์หรือยุคโลหะตอนต้น ซึ่งเป็นยุคก่อนประวัติศาสตร์นั่นเอง

 

อุตรดิตถ์ นั้นเป็นจังหวัดที่ถูกหล่อหลอมด้วยวัฒนธรรม และประเพณีภาคเหนืออันทรงคุณค่า นอกจากนี้ยังมีอาหารภาคเหนือที่เป็นเอกลักษณ์ น่าลิ้มลอง ที่แฝงไปด้วยแรงศรัทธาในพุทธศาสนา และภูมิปัญญาท้องถิ่นที่เป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัว นับเป็นที่เที่ยวภาคเหนือในประเทศไทยที่ไม่ควรพลาด ได้ชื่อว่าเป็นเมืองแห่งพระแท่นศิลาอาสน์ ตามตำนานอันลึกลับของเมืองลับแล ดินแดนแห่งลางสาดหวานหอม และเป็นบ้านเกิดของพระยาพิชัยดาบหัก ซึ่งท่านเป็นขุนศึกคู่บารมีของสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช

 

ก่อนสมัยรัชกาลที่ 5 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ ตัวเมืองอุตรดิตถ์ในปัจจุบันนี้เป็นเพียงแค่ตำบลชื่อ "บางโพธิ์ท่าอิฐ" ที่ขึ้นอยู่กับเมืองพิชัย แต่เนื่องจากสมัยนั้น เมื่อพ่อค้าจะนำสินค้าขึ้นจากเมืองหลวงพระบาง น่าน หรือเมืองทางเหนืออื่น ๆ เพื่อไปขายทางใต้ เช่น นครสวรรค์ อยุธยา พิษณุโลก กรุงเทพฯ หรือจะนำสินค้าจากทางใต้เพื่อขึ้นไปทางเหนือ ก็จะต้องแวะพักกันตามท่าน้ำจอดเรือของบางโพธิ์ท่าอิฐ

 

ทำให้เกิดการค้าขาย การแลกเปลี่ยนสินค้า และวัฒนธรรม ตลอดจนถึงการโยกย้ายถิ่นที่อยู่อาศัยของกลุ่มชนต่าง ๆ ตามแนวลำน้ำขึ้น บางโพธิ์ท่าอิฐซึ่งอยู่ริมฝั่งขวาของแม่น้ำน่าน มีความเจริญขึ้นอย่างรวดเร็ว จนเมื่อถึงในสมัยของรัชกาลที่ 5 จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ยกฐานะตำบลบางโพธิ์ท่าอิฐขึ้นเป็นเมือง อุตรดิตถ์ ซึ่งมีความหมายว่า ท่าน้ำแห่งทิศเหนือ และก็ยังคงเป็นเมืองขึ้นกับเมืองพิชัยอยู่

 

ต่อมาในสมัยรัชกาลที่ 6 เมืองอุตรดิตถ์นั้นมีความเจริญขึ้นมากกว่าเมืองพิชัย จึงได้รับการยกฐานะขึ้นและตั้งเป็นจังหวัด และเมืองพิชัยเลื่อนลงไปเป็นอำเภอหนึ่ง ขึ้นกับจังหวัดอุตรดิตถ์จนถึงทุกวันนี้