ปราสาทบ้านน้อย

Rating: 4.4/5 (5 votes)

วันเปิดทำการ: เปิดทุกวัน

เวลาเปิดทำการ: 08:00 – 17:00 น.

 

ปราสาทบ้านน้อย จังหวัดสระแก้ว ตั้งอยู่หมู่ที่ 4 ตำบลผักขะ อำเภอวัฒนานคร จังหวัดสระแก้ว เป็นโบราณสถานแบบขอมที่สะท้อนอิทธิพลทางศิลปกรรมและพิธีกรรมของชุมชนโบราณชายแดนตะวันออก ลักษณะสำคัญคือกำแพงล้อมสองชั้นและคูน้ำโบราณ (ปัจจุบันตื้นเขิน) พื้นที่ภายในมีปรางค์ประธาน บรรณาลัย และสระน้ำรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้ากรุศิลาแลงเป็นขั้นบันไดทั้งสี่ด้าน

ผังสถาปัตยกรรมวางให้ตัวปราสาทหันหน้าไปทางทิศตะวันออกตามคติขอม มีซุ้มประตู (โคปุระ) ทางทิศตะวันออกเพียงด้านเดียว ภายในโคปุระแบ่งเป็นสามห้อง โดยมีห้องด้านทิศเหนือและทิศใต้ข้างละห้อง และห้องกลางเป็นแกนสำคัญของพิธี

 

กำแพงชั้นนอกเป็นกำแพงดิน ขนาดกว้างประมาณ 81 เมตร ยาว 58 เมตร นอกแนวคันดินเดิมเป็นคูน้ำล้อมรอบ ส่วนกำแพงชั้นในก่อด้วยศิลาแลงสูงราว 2.20 เมตร เน้นขอบเขตพื้นที่ศักดิ์สิทธิ์

 

กึ่งกลางพื้นที่เป็นปรางค์ฐานศิลาแลงสูงประมาณ 1 เมตร ด้านบนยังเห็นผนังอาคารก่ออิฐหลงเหลืออยู่ด้านทิศเหนือและทิศใต้ บริเวณด้านหน้าปรางค์พบชิ้นส่วนศิลาแลงรูป “อัฒจันทร์ปีกกา” ซึ่งน่าจะเป็นเชิงบันไดทางขึ้นปรางค์

 

นอกกำแพงแก้วด้านทิศตะวันออกเฉียงเหนือมีสระน้ำกว้างประมาณ 15.50 เมตร ยาว 20.50 เมตร ขอบสระกรุศิลาแลงเป็นขั้นบันไดโดยรอบ หลายช่วงฤดูกาลยังคงมีน้ำขัง แสดงบทบาทของสระประกอบพิธีและแหล่งน้ำของชุมชน

 

มุมตะวันออกเฉียงใต้ภายในกำแพงแก้วมีอาคารก่อศิลาแลงขนาดประมาณ 4.50 × 9 เมตร สันนิษฐานว่าเป็นบรรณาลัย แม้ช่องประตูทางทิศตะวันตกและผนังบางส่วนพังทลาย แต่ตำแหน่งยังสอดคล้องกับผังศาสนสถานแบบขอม

 

ร่องรอยการลักลอบขุดเคยทำให้เกิดหลุมขนาดใหญ่และกองเศษอิฐด้านหลังกำแพงแก้ว ห่างจากตัวปราสาทออกไปทางตะวันตกเฉียงเหนือราว 500 เมตร ยังมีเนินโบราณสถานอีกแห่ง พบก้อนศิลาแลงสี่เหลี่ยมจำนวนมาก สันนิษฐานว่าเป็นอาคารประกอบหรือชุมชนร่วมสมัย

 

โดยภาพรวม ลักษณะวัสดุและผัง (โคปุระทิศตะวันออก – บรรณาลัย – สระน้ำ – กำแพงแก้ว) สอดคล้องกับเครือข่ายศาสนสถานแบบขอมปลายสมัย ซึ่งนิยมก่อศิลาแลงร่วมกับอิฐและวางองค์ประกอบเป็นเขตศักดิ์สิทธิ์ชัดเจน

 

ทางเข้าถึงได้จากทางหลวงหมายเลข 33 (วัฒนานคร – อรัญประเทศ) จากอำเภอวัฒนานครประมาณ 10 กิโลเมตร ก่อนถึง อบต.ผักขะราว 800 เมตร เลี้ยวซ้ายตามป้ายเข้าสู่ทางลูกรังประมาณ 2 กิโลเมตร เส้นทางค่อนข้างแคบ ควรใช้ความเร็วต่ำ โดยเฉพาะฤดูฝน

 

แนะแนวการเยี่ยมชม: แต่งกายสุภาพ เคารพพื้นที่โบราณสถาน ไม่ปีนป่ายหรือยกชิ้นส่วนศิลาแลง หลีกเลี่ยงการเดินบนฐานอาคาร และเก็บขยะกลับทุกครั้ง เพื่อร่วมกันรักษามรดกของชุมชน

 

การเดินทาง ใช้ทางหลวงหมายเลข 33 สายวัฒนานคร – อรัญประเทศ จากอำเภอวัฒนานครประมาณ 10 กิโลเมตร ก่อนถึงที่ทำการองค์การบริหารส่วนตำบลผักขะราว 800 เมตร ให้เลี้ยวซ้ายตามป้าย “ปราสาทบ้านน้อย” เข้าทางลูกรังประมาณ 2 กิโลเมตร เส้นทางแคบและอาจลื่นในฤดูฝน