ประเพณีภาคอีสานรำผีแถนและรำผีฟ้า

Rating: 3.3/5 (3 votes)

ประเพณีภาคอีสานรำผีแถนและรำผีฟ้า ในวัฒนธรรมของชาวอีสาน ความเชื่อเรื่อง "ผี" เป็นส่วนหนึ่งที่ผูกพันกับวิถีชีวิตมาอย่างยาวนาน โดยเชื่อกันว่าภัยพิบัติหรือเหตุการณ์ผิดปกติต่าง ๆ เกิดจากความไม่พึงพอใจของผีสางเทวดา ความเชื่อดังกล่าวทำให้เกิดการจัดพิธีบวงสรวงบูชาเพื่อขอขมาและขอความเมตตาจากสิ่งศักดิ์สิทธิ์ในหลากหลายรูปแบบ ซึ่ง การรำผีแถน หรือ รำผีฟ้า นับเป็นหนึ่งในพิธีกรรมสำคัญที่เกี่ยวข้องกับความเชื่อในการรักษาผู้ป่วยและป้องกันภัยร้าย

 

ความหมายและความสำคัญของพิธีรำผีแถน การรำผีแถนหรือรำผีฟ้า เป็นพิธีกรรมที่สืบทอดมาจากชนเผ่าไท-ลาวในภาคตะวันออกเฉียงเหนือของไทย มีจุดมุ่งหมายเพื่อรักษาอาการเจ็บป่วย โดยมีความเชื่อว่าผีฟ้าหรือผีแถนเป็นเทวดาที่มีอำนาจดลบันดาลสิ่งต่าง ๆ ได้ การประกอบพิธีจึงเป็นการวิงวอนให้ผีแถนช่วยรักษาโรคภัย รวมถึงป้องกันภัยอันตรายให้แก่ชุมชน

 

ลำดับชั้นของผีแถน ชาวอีสานเชื่อว่าผีแถนมีลำดับชั้นที่แตกต่างกัน โดย "แถนหลวง" ซึ่งเชื่อกันว่าเป็นพระอินทร์ ถือเป็นผู้ทรงศักดิ์สูงสุด หากต้องการร้องขอสิ่งใดจากแถนหลวงจะต้องใช้ "กลองกิ่ง" ซึ่งเป็นเครื่องดนตรีศักดิ์สิทธิ์ที่ช่วยส่งคำขอให้ถึงผีแถน ตัวอย่างเช่น การตีกลองก่อนการเดินทางเพื่อขอให้ปลอดภัย

 

องค์ประกอบสำคัญในพิธีรำผีแถนพิธีรำผีแถนมีองค์ประกอบหลัก 4 ส่วนที่สำคัญ ได้แก่:

- หมอลำหรือครูบา หมอลำทำหน้าที่เป็นคนทรงหรือสื่อกลางระหว่างผีและผู้ป่วย โดยต้องสืบทอดตำแหน่งจากบรรพบุรุษ ส่วนใหญ่เป็นเพศหญิง

 

- หมอแคนหรือหมอม้า เป็นผู้บรรเลงแคนเพื่อให้จังหวะในพิธี ต้องมีความชำนาญและอดทน เนื่องจากพิธีใช้เวลายาวนาน

 

- ผู้ป่วย คือผู้ที่ต้องการการรักษา ซึ่งเชื่อว่าป่วยเพราะการกระทำที่ผิดต่อน้ำใจของผีหรือบรรพบุรุษ

 

- เครื่องคายหรือเครื่องเซ่น เช่น ข้าวต้มกล้วย มาลัยดอกไม้ และอาหารต่าง ๆ ที่ใช้บูชาเพื่ออัญเชิญผีแถน

 

การรำผีแถน ยังสะท้อนถึงความหลากหลายทางวัฒนธรรม เช่น พิธีที่จังหวัดศรีสะเกษซึ่งใช้ภาษาเขมรร่วมในพิธีกรรม หรือในพื้นที่อื่น ๆ ที่ใช้ภาษาอีสานและภาษากลาง การรำผีแถนจึงเป็นสื่อที่แสดงถึงความใกล้ชิดระหว่างชุมชนและวัฒนธรรมรอบข้าง

 

แม้พิธีรำผีแถนในแต่ละพื้นที่มีความแตกต่างกันในรายละเอียด แต่สิ่งที่เหมือนกันคือความเชื่อในเรื่องการนับถือผี และการสะท้อนถึงจิตสำนึกด้านความกตัญญูต่อบรรพบุรุษ พิธีนี้ยังมีคุณค่าในการอนุรักษ์วัฒนธรรมไทยให้คงอยู่และสร้างความภาคภูมิใจในรากเหง้าของชุมชน "คนไม่เห็น ผีเห็น" เป็นคติเตือนใจที่สะท้อนให้เห็นถึงความเคารพและความผูกพันกับความเชื่อที่มีมาแต่โบราณของชาวอีสาน