หลวงพ่อโตวิหารลอย

หลวงพ่อโตวิหารลอย จังหวัดสุโขทัย เป็นหนึ่งในพระพุทธรูปที่มีตำนานและเรื่องเล่าเก่าแก่สืบทอดกันมาหลายชั่วอายุคน ถือเป็นพระคู่บ้านคู่เมืองของชาวอำเภอกงไกรลาศและชาวจังหวัดสุโขทัยที่ยึดเหนี่ยวจิตใจมาตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน องค์พระพุทธรูปเป็นปูนปั้น ปางมารวิชัย มีความเก่าแก่และทรงคุณค่าทางศิลปวัฒนธรรมและศรัทธา แม้จะไม่ปรากฏหลักฐานแน่ชัดว่าสร้างขึ้นในสมัยใด แต่ก็เป็นที่เชื่อกันว่ามีอายุหลายร้อยปี และมีตำนานปาฏิหาริย์ที่ทำให้ชื่อเสียงของหลวงพ่อโตแพร่หลายออกไป

 

ตำนานหลวงพ่อโตวิหารลอยเริ่มต้นในสมัยที่พม่ามีอำนาจและยกทัพมาตีเมืองพิษณุโลก เส้นทางเดินทัพต้องผ่านพื้นที่บ้านกง อำเภอกงไกรลาศ ทหารพม่าด้วยความคึกคะนองได้ใช้ปืนใหญ่ยิงถล่มวิหารหลวงพ่อโตจนพังทลายลง แต่กลับไม่สามารถทำอันตรายองค์พระได้เลย มีเพียงร่องรอยกระสุนใหญ่ที่ปรากฏให้เห็นเพียงเล็กน้อย เป็นหลักฐานเชิงสัญลักษณ์ที่สะท้อนให้ชาวบ้านระลึกถึงความโหดร้ายของสงคราม แต่ขณะเดียวกันก็ยืนยันในความศักดิ์สิทธิ์ของหลวงพ่อโต หลังจากนั้นองค์พระได้ต้องตากแดดตากฝนเป็นเวลาหลายปี จนกระทั่งคืนวันเพ็ญเดือนสาม ได้เกิดเหตุการณ์แผ่นดินสะเทือนให้ชาวบ้านตื่นตกใจ แต่เมื่อรุ่งเช้าจึงพบว่าหลวงพ่อโตได้แสดงปาฏิหาริย์เคลื่อนย้ายจากที่เดิมไปประดิษฐานอยู่ใต้ต้นคูณ ห่างจากจุดเดิมราวสามวา เรื่องราวนี้จึงกลายเป็นที่มาของการเรียกขานว่า “หลวงพ่อโตวิหารลอย”

 

อีกหนึ่งความเชื่อที่เกี่ยวข้องกับชื่อวิหารลอยนั้น เกิดจากการสังเกตของชาวบ้านในยามที่น้ำยมเอ่อล้นเข้าท่วมวัดทุกปี อาคารต่าง ๆ ต้องยกสูงกว่าหกศอกเพื่อป้องกันน้ำท่วม แต่ปรากฏว่าวิหารที่ประดิษฐานหลวงพ่อโตกลับไม่ถูกน้ำท่วม ทั้งที่อยู่ในพื้นที่เดียวกัน เรื่องนี้ทำให้คนโบราณเล่าขานกันต่อไปว่ามีเรือสล่าเงินและทองอยู่ใต้ฐานวิหารช่วยค้ำหนุนให้วิหารลอยพ้นน้ำ และยังมีโซ่ล่ามผูกโยงไว้กับต้นโพธิ์เพื่อไม่ให้ลอยไปไกล ตำนานลี้ลับเหล่านี้กลายเป็นสิ่งที่หลอมรวมศรัทธาของผู้คนให้มั่นคงต่อหลวงพ่อโต

 

หลวงพ่อโตวิหารลอยจึงไม่เพียงเป็นพระพุทธรูปเก่าแก่ แต่ยังเป็นสิ่งยึดเหนี่ยวจิตใจของชาวบ้านกงและชาวสุโขทัยโดยรอบ ชาวบ้านเชื่อว่าบารมีขององค์พระจะช่วยปกป้องคุ้มครองให้พ้นภัยและนำพาความสุขความเจริญมาให้ผู้ที่เคารพบูชา ทุกปีในช่วงวันเพ็ญเดือนสี่หรือหลังฤดูเกี่ยวข้าว จะมีการจัดงานเทศกาลสมโภชหลวงพ่อโตขึ้นอย่างยิ่งใหญ่ เพื่อให้ชาวบ้านและผู้คนจากต่างถิ่นได้มานมัสการ สักการะ และร่วมพิธีกรรมทางศาสนา งานดังกล่าวยังเป็นการสืบทอดประเพณีวัฒนธรรมที่เชื่อมโยงชุมชนเข้าด้วยกัน และเป็นโอกาสให้ลูกหลานได้เรียนรู้เรื่องราวความเป็นมาและศรัทธาที่บรรพบุรุษได้วางรากฐานไว้

 

การบูชาหลวงพ่อโตวิหารลอยมักใช้ดอกไม้ ธูป เทียน และแผ่นทองคำเปลวในการถวาย มีการสวดมนต์ คาถา และการปฏิบัติศาสนกิจควบคู่ไปกับการทำบุญตักบาตร การปิดทององค์พระ และการเวียนเทียนตามโอกาสสำคัญ สิ่งเหล่านี้เป็นสัญลักษณ์ของความศรัทธาที่ผู้คนมีต่อองค์หลวงพ่อโต ทั้งยังเป็นพิธีกรรมที่ช่วยปลูกฝังให้คนรุ่นใหม่ยึดมั่นในหลักธรรมคำสอนของพระพุทธศาสนา

 

หลวงพ่อโตวิหารลอย แห่งวัดกงไกรลาศจึงเป็นมากกว่าพระพุทธรูปเก่าแก่ หากแต่เป็นรากฐานทางจิตใจ วัฒนธรรม และความเชื่อของชุมชนที่ถูกสืบทอดต่อเนื่องมายาวนาน ทั้งในฐานะสิ่งศักดิ์สิทธิ์ผู้คุ้มครองและในฐานะศูนย์รวมความศรัทธาที่หล่อหลอมชาวบ้านให้ยึดมั่นในความดี ความซื่อสัตย์สุจริต และการดำเนินชีวิตอย่างมีคุณธรรม ปาฏิหาริย์ที่เล่าสืบกันมาไม่เพียงสะท้อนถึงความมหัศจรรย์ทางศรัทธา แต่ยังทำให้หลวงพ่อโตวิหารลอยกลายเป็นหนึ่งในตำนานทางศาสนาและวัฒนธรรมที่สำคัญของจังหวัดสุโขทัยมาจนถึงทุกวันนี้