ตึกถาวรวัตถุ (หอพระสมุดวชิราวุธ)

Rating: 3.7/5 (7 votes)

วันเปิดทำการ: โดยทั่วไปวันพุธ – วันอาทิตย์ (ปิดวันจันทร์ – วันอังคาร)

เวลาเปิดทำการ: โดยทั่วไป 09:00 – 16:00 น. (เวลาอาจปรับตามประกาศ/นิทรรศการ แนะนำเช็กข้อมูลล่าสุดก่อนเดินทาง)

 

ตึกถาวรวัตถุ (หอพระสมุดวชิราวุธ) คืออาคารประวัติศาสตร์ในย่านสนามหลวงที่หลายคนเดินผ่านแบบ “ไม่ทันสังเกต” ทั้งที่ทำเลของมันอยู่ใกล้จุดศูนย์กลางของกรุงเทพเมืองเก่าแบบแทบจะติดมือ เดินไม่กี่ก้าวก็ถึงวัดมหาธาตุ และถ้าคุณเป็นสายเดินเมือง ชอบอาคารเก่า ชอบเรื่องเล่าเชิงประวัติศาสตร์ ตึกนี้เป็นหมุดหมายที่ให้ความรู้สึกเหมือนได้เปิดหน้าหนังสือเล่มเดิมที่ยังหายใจอยู่ในปัจจุบัน

 

ชื่อ “ตึกถาวรวัตถุ” ฟังแล้วเหมือนตั้งใจพูดให้ชัดว่า สิ่งนี้ถูกสร้างขึ้นเพื่อเป็นของที่ใช้งานได้ยาว ไม่ใช่ของชั่วคราวที่เสร็จงานแล้วรื้อทิ้ง และเมื่อมองย้อนกลับไปที่เหตุผลของการก่อสร้าง คุณจะเห็นแนวคิดนี้เด่นมาก เพราะอาคารหลังนี้เกี่ยวพันกับช่วงเวลาที่สยามกำลังขยับเรื่องการศึกษาและการจัดการความรู้ให้เป็นระบบขึ้น โดยตั้งใจให้ “ความรู้” มีพื้นที่ที่เหมาะสมและสมศักดิ์ศรีในใจกลางเมือง

 

ตามเรื่องเล่าที่สืบต่อกันมา ตึกถาวรวัตถุหรือหอพระสมุดวชิราวุธ เดิมเป็นอาคารที่รัชกาลที่ 5 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สร้างขึ้นด้วยพระราชประสงค์สำคัญ 2 ประการ ประการแรก คือเพื่อให้เป็นสถานที่เล่าเรียนของพระสงฆ์ฝ่ายมหานิกาย ภายหลังโปรดให้ตั้งมหาธาตุวิทยาลัยขึ้น ณ วัดมหาธาตุยุวราชรังสฤษฏิ์ แต่ยังขาดสถานที่เรียนที่เหมาะสม จึงต้องมีอาคารที่รองรับการศึกษาได้จริงจัง ทั้งในเชิงพื้นที่และบรรยากาศ

 

ประการที่สอง เป็นแนวคิดที่สะท้อน “การใช้ทรัพยากรให้เกิดประโยชน์ถาวร” จากบริบทของพระราชประเพณีที่ต้องมีการก่อสร้างสิ่งขนาดใหญ่เพื่อใช้ในงานพิธี แล้วเมื่อเสร็จงานก็ต้องรื้อทิ้งไป รัชกาลที่ 5 ทรงมีพระราชดำริว่าเป็นการสิ้นเปลืองพระราชทรัพย์ หากสร้างสิ่งที่ไม่ได้ใช้ให้เกิดประโยชน์ต่อเนื่อง จึงเกิดความคิดที่จะทำให้สิ่งที่ต้องสร้างในวาระสำคัญ กลายเป็นสิ่งที่รับใช้บ้านเมืองได้ยาวนานกว่าเดิม แนวคิดนี้เองทำให้ “ตึกถาวรวัตถุ” ไม่ได้เป็นแค่อาคาร แต่เป็นสัญลักษณ์ของการเปลี่ยนของชั่วคราวให้เป็นของถาวรอย่างมีความหมาย

 

ถ้าคุณลองมองอาคารประเภทนี้ในมุม “ประวัติศาสตร์เมือง” จะเห็นว่าย่านสนามหลวงไม่ได้มีบทบาทแค่พื้นที่พิธีกรรมหรือพื้นที่โล่งกลางเมืองเท่านั้น แต่เป็นพื้นที่ที่ถักทอสถาบันความรู้และการศึกษาอยู่รอบ ๆ แบบแนบเนียน ทั้งวัดที่เป็นศูนย์กลางการเรียนรู้ในยุคหนึ่ง สถาบันต่าง ๆ ในเกาะรัตนโกสินทร์ และอาคารที่เกิดขึ้นเพื่อรองรับการเรียนอย่างจริงจัง ตึกถาวรวัตถุจึงเหมือนชิ้นส่วนหนึ่งของภาพใหญ่ที่บอกว่า กรุงเทพเคย “ลงทุนกับความรู้” ด้วยการสร้างพื้นที่ให้ความรู้มีบ้านของตัวเอง

 

บรรยากาศเวลามาเยือนจะให้ความรู้สึกต่างจากแลนด์มาร์กยอดฮิต เพราะมันไม่ได้ถูกออกแบบมาเพื่อเร่งจังหวะคนเที่ยวให้เดินเข้า–ออกไว ๆ แต่ให้คุณค่อย ๆ ดู ค่อย ๆ อ่าน ค่อย ๆ ซึมซับความนิ่งของอาคารเก่า และความขรึมของย่านที่รายล้อมด้วยเรื่องเล่าหลายชั้น ถ้าวันนั้นมีนิทรรศการหรือกิจกรรมการเรียนรู้ บรรยากาศจะยิ่งชัดว่า ที่นี่ “เกิดมาเพื่อให้คนคิด” มากกว่าแค่ให้คนเช็กอิน

 

มารยาทในการเข้าชมแนะนำให้แต่งกายสุภาพ พูดคุยด้วยน้ำเสียงเบา เคารพกติกาของพื้นที่ โดยเฉพาะถ้ามีการจัดแสดงงานหรือมีการใช้อาคารเพื่อกิจกรรมการศึกษา เพราะการเคลื่อนไหวเล็ก ๆ ของผู้มาเยือนส่งผลต่อคนอื่นได้ง่ายในพื้นที่ลักษณะนี้ และถ้าคุณพาเด็ก ๆ มาด้วย ก็ยิ่งเหมาะจะใช้โอกาสนี้ชวนคุยเรื่อง “ทำไมอาคารหนึ่งหลังถึงสำคัญกับเมือง” แบบที่ไม่ต้องบังคับให้จริงจังเกินไป

 

การเดินทาง ถ้าจะให้สะดวกที่สุด ให้ปักหมุดไปโซนสนามหลวงหรือวัดมหาธาตุยุวราชรังสฤษฏิ์ เพราะตึกถาวรวัตถุอยู่ใกล้กันมาก วิธีที่คนใช้กันบ่อยคือมาลงฝั่งท่าพระจันทร์แล้วเดินเข้ามาทางสนามหลวง หรือจะเรียกแท็กซี่/รถโดยสารมาลงบริเวณสนามหลวงแล้วเดินต่ออีกเล็กน้อยก็ได้ ช่วงเช้าจะเดินสบายกว่า แดดไม่แรงและคนยังไม่หนาแน่น ข้อควรระวังคือช่วงที่มีกิจกรรมใหญ่แถวสนามหลวง การจราจรอาจหนืดและหาที่จอดรถยากขึ้น ควรเผื่อเวลาไว้สักหน่อย

 

ถ้ามีเวลาอยากต่อทริปแบบ “เดินต่อเนียน ๆ” ย่านนี้ทำได้สนุกมาก เพราะคุณสามารถเรียงสถานที่เป็นเส้นเรื่องได้เลย เริ่มจากตึกถาวรวัตถุเพื่อเปิดธีมความรู้และประวัติศาสตร์ จากนั้นเดินไปวัดมหาธาตุเพื่อเห็นบทบาทของวัดกับการเรียนรู้ในอีกยุคหนึ่ง แล้วค่อยไปท่ามหาราชเพื่อพัก เติมพลัง หรือดูวิถีริมน้ำ ก่อนจะเลือกปิดท้ายด้วยพระบรมมหาราชวังหรือพิพิธภัณฑ์สถานแห่งชาติ พระนครสำหรับคนชอบรายละเอียดเชิงประวัติศาสตร์ หรือไปมิวเซียมสยามถ้าชอบนิทรรศการเล่าเรื่องแบบร่วมสมัย

 

 

ตอบ: อยู่ย่านสนามหลวง เขตพระนคร ใกล้วัดมหาธาตุยุวราชรังสฤษฏิ์ ใช้โซนสนามหลวง/ท่าพระจันทร์เป็นจุดอ้างอิงแล้วเดินต่อได้สะดวก

 

ตอบ: แนะนำช่วงเช้า เพราะอากาศไม่หนัก แสงนุ่ม และจังหวะคนไม่หนาแน่นเท่าช่วงกลางวันหรือช่วงที่มีอีเวนต์แถวสนามหลวง

 

ตอบ: จุดเด่นคือแนวคิด “สร้างเพื่อประโยชน์ถาวร” และความเชื่อมโยงกับการศึกษา/การเรียนรู้ในย่านวัดมหาธาตุและเกาะรัตนโกสินทร์ ทำให้เห็นภาพเมืองในมิติที่มากกว่าแค่สถานที่ท่องเที่ยว

 

ตอบ: ไปวัดมหาธาตุได้เลย แล้วค่อยต่อท่ามหาราชเพื่อพักหรือหาอะไรทาน จากนั้นเลือกพระบรมมหาราชวังหรือพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนครตามสไตล์ที่ชอบ

 

ตอบ: แต่งกายสุภาพ เคารพกติกาพื้นที่ พูดคุยเบา ๆ และเผื่อเวลาเรื่องการจราจร โดยเฉพาะวันที่มีกิจกรรมใหญ่ใกล้สนามหลวง