โครงการสวนป่าเขาฉกรรจ์

Rating: 3.5/5 (4 votes)

วันเปิดทำการ: ทุกวัน

เวลาเปิดทำการ: 08.00 น.–17.00 น.

 

โครงการสวนป่าเขาฉกรรจ์ เป็นพื้นที่สีเขียวเชิงเรียนรู้ในอำเภอเขาฉกรรจ์ จังหวัดสระแก้ว ที่เติบโตจากแนวพระราชดำริในการพัฒนาที่ราบเชิงเขาให้สมดุลทั้ง “ธรรมชาติ-ชุมชน-อาชีพ” พื้นที่แห่งนี้จึงไม่ใช่เพียงสวนป่าที่ให้ความร่มรื่น แต่ยังทำหน้าที่เป็นศูนย์เพื่อการอบรมดูงานและการพัฒนาอาชีพแก่เกษตรกรในตำบลทุ่งมหาเจริญ ตลอดจนเป็นที่พักผ่อนของผู้ที่แสวงหาความเงียบสงบท่ามกลางธรรมชาติ

 

ภาพกว้างของโครงการสวนป่าเขาฉกรรจ์ผูกโยงอยู่กับ “โครงการพัฒนาที่ราบเชิงเขาอันเนื่องมาจากพระราชดำริ” ในเขตสระแก้ว–ปราจีนบุรี ซึ่งริเริ่มดำเนินงานมาตั้งแต่ปลายทศวรรษ 2520 โดยมีสาระสำคัญคือการฟื้นฟูป่าเสื่อมโทรม การจัดการที่ดินทำกินให้ถูกรูปแบบ และการยกระดับทักษะอาชีพของประชาชนในพื้นที่ชายป่าให้พึ่งพาตนเองได้อย่างยั่งยืน แนวคิดดังกล่าวขับเคลื่อนให้ “พื้นที่ป่าเขาฉกรรจ์” กลายเป็นห้องเรียนกลางแจ้งขนาดใหญ่สำหรับเกษตรกร ชุมชนท้องถิ่น และผู้มาเยือน

 

เมื่อคุณก้าวเข้าสู่สวนป่าเขาฉกรรจ์ สิ่งแรกที่รับรู้ได้คือ “ความนิ่ง” ของภูมิประเทศหินปูนและป่าฟื้นตัวที่ค่อย ๆ งอกงาม ภูเขาที่เรียงแถวเป็นฉากหลังทำให้ทิวทัศน์ดูทรงพลัง ขณะเดียวกันในระดับพื้นที่ต่ำก็มีแปลงสาธิตและกิจกรรมการเรียนรู้ที่เชื่อมโยงกับวิถีเกษตร เช่น การปลูกพืชผสมผสาน การดูแลดินและน้ำตามฤดูกาล การทำแนวกันไฟ และการปลูกซ่อมเสริมในผืนป่าที่เคยเสื่อมโทรม สิ่งเหล่านี้สะท้อนสมดุล “อนุรักษ์ควบคู่พัฒนา” ที่เป็นหัวใจของโครงการ

 

บทบาทสำคัญอีกประการหนึ่งของพื้นที่คือการเป็น “สะพาน” ระหว่างชุมชนกับธรรมชาติ ชาวบ้านที่เคยอาศัยพึ่งพาป่าแบบไม่เป็นระบบ ได้เข้าถึงความรู้การจัดการที่ดินอย่างถูกต้อง ได้เห็นตัวอย่างอาชีพที่สอดคล้องกับภูมิประเทศและทรัพยากร เช่น วนเกษตร เกษตรอินทรีย์ พืชเศรษฐกิจที่เหมาะกับดิน และรูปแบบการใช้น้ำที่ประหยัด การเรียนรู้ในลักษณะ “ลงมือทำจริง” นี้ช่วยลดแรงเสียดทานระหว่างการยังชีพกับการคงอยู่ของผืนป่า

 

ในมุมของผู้มาเยือนทั่วไป สวนป่าเขาฉกรรจ์ให้ประสบการณ์ “พักใจ” มากพอ ๆ กับ “เปิดตา” คุณอาจเดินสำรวจเส้นทางธรรมชาติอย่างสงบ นั่งฟังเสียงลมพัดผ่านแนวไม้ หรือสังเกตร่องรอยการฟื้นตัวของระบบนิเวศ ทั้งไม้ยืนต้นที่ปลูกทดแทนและพืชพื้นถิ่นที่กลับมาโดดเด่นอีกครั้ง ช่วงเช้าอากาศจะโปร่งเย็น เหมาะกับการเดินชมยาว ๆ ส่วนบ่ายแก่ ๆ แสงจะเคลื่อนตัวงดงามไปตามสันเขา มอบมุมมองถ่ายภาพที่ต่างไปจากตอนเช้า

 

หากสนใจมิติการเรียนรู้ คุณสามารถวางแผนเป็นกลุ่มสำหรับ “ดูงาน” ประเด็นเฉพาะ เช่น การฟื้นฟูป่าเสื่อมโทรม เทคนิคปลูกพืชผสมผสาน การป้องกันไฟป่าในชุมชน หรือแนวทางพึ่งตนเองตามหลักเศรษฐกิจพอเพียง ประสบการณ์แบบนี้เหมาะทั้งหน่วยงานท้องถิ่น โรงเรียน มหาวิทยาลัย หรือชมรมเกษตรกรที่ต้องการต่อยอดองค์ความรู้ให้ใช้ได้จริง

 

แม้พื้นที่จะสงบและเป็นธรรมชาติ แต่ก็อยู่ในรัศมีที่สามารถเชื่อมต่อแหล่งท่องเที่ยวหลักของอำเภอเขาฉกรรจ์ได้สะดวก โดยเฉพาะ “วัดถ้ำเขาฉกรรจ์” และเขตสวนรุกขชาติที่มีภูมิประเทศหินปูนอันโดดเด่น ทำให้คุณจัดทริปแบบวันเดียวที่ผสมผสานทั้งธรรมชาติ ศรัทธา และการเรียนรู้ได้ลงตัว หากต้องการค้างคืน แนะนำเลือกที่พักในเขตอำเภอวังน้ำเย็นหรือเขตเมืองสระแก้วซึ่งมีตัวเลือกหลากหลาย แล้วค่อยเข้าพื้นที่สวนป่าในช่วงเช้าตรู่เพื่อใช้เวลาอย่างคุ้มค่า

 

คำแนะนำเล็ก ๆ สำหรับการเดินทาง: ใช้รองเท้าพื้นยึดเกาะดี หมวกหรือร่มกันแดด น้ำดื่มส่วนตัว และถุงขยะเล็ก ๆ กลับออกมาเสมอ หากตั้งใจถ่ายภาพธรรมชาติหรือศึกษาพรรณไม้ ควรเตรียมกล้อง/สมุดจดพร้อมปากกาสี และระวังไม่ให้การเก็บตัวอย่างใด ๆ กระทบต่อระบบนิเวศ ขณะเดียวกันหากคุณเดินทางเป็นครอบครัวกับเด็กเล็กหรือผู้สูงวัย ให้จัดเส้นทางสั้นขึ้น เน้นจุดนั่งพักเป็นช่วง ๆ เพื่อให้ทุกคนเพลิดเพลินอย่างปลอดภัย

 

สาระสำคัญที่สุดที่โครงการนี้อยากสื่อคือ “การอยู่ร่วม” มากกว่า “การครอบครอง” ป่าฟื้นตัวได้เพราะคนในพื้นที่ได้ส่วนร่วม รู้สึกเป็นเจ้าของร่วมกัน และเห็นคุณค่าที่สวนป่ามอบให้ ทั้งในมุมแหล่งเรียนรู้ อากาศดี ความชุ่มชื้นของผืนดิน และความภูมิใจที่บ้านเกิดมีสมดุลใหม่ระหว่างคนกับป่า พลังเงียบเช่นนี้ต่างหากที่ทำให้โครงการมีชีวิตชีวาและยั่งยืน

 

การเดินทางมายังสวนป่าเขาฉกรรจ์ หากออกจากกรุงเทพฯ สามารถใช้มอเตอร์เวย์สาย 7 เชื่อมต่อทางหลวงหมายเลข 304/33 มุ่งหน้าอำเภอเขาฉกรรจ์ จากนั้นเข้าสู่พื้นที่ตำบลทุ่งมหาเจริญ/เขาสามสิบ (ขึ้นกับจุดแยกที่เลือก) เส้นทางหลักเป็นถนนลาดยางสภาพดีตลอดสาย แต่ควรตรวจสภาพอากาศล่วงหน้า โดยเฉพาะช่วงฝนที่อาจทำให้พื้นดินข้างทางชื้นลื่น ส่วนการเดินทางด้วยรถโดยสารสาธารณะ แนะนำไปลงที่ตัวเมืองสระแก้วแล้วเช่ารถ/เหมารถท้องถิ่นต่อเข้าพื้นที่ เพื่อความคล่องตัวในการสำรวจหลายจุดในวันเดียว

 

ในช่วงฤดูแล้ง (ราวพฤศจิกายน–กุมภาพันธ์) ทิวทัศน์จะโปร่งฟ้าและพืชพรรณมีสีเขียวอมทองสวยงาม เดินสบาย ส่วนต้นฤดูฝน (พฤษภาคม–กรกฎาคม) แม้มีฝนสลับ แต่สีสันของพืชผลและความชุ่มชื้นจะทำให้ภาพรวมสดชื่นมากเป็นพิเศษ นักสังเกตธรรมชาติจะชอบช่วงนี้เพราะมีโอกาสเห็นแมลง ผีเสื้อ และนกท้องถิ่นเพิ่มขึ้น

 

ท้ายที่สุด ไม่ว่าคุณจะมาเพื่อเติมพลังใจจากธรรมชาติ หรือมาเพื่อลงลึกในงานฟื้นฟูดิน-น้ำ-ป่า สวนป่าเขาฉกรรจ์ก็พร้อมเป็น “พื้นที่เรียนรู้ร่วมกัน” ที่ให้คุณกลับออกไปพร้อมแรงบันดาลใจและแนวทางดูแลสิ่งแวดล้อมที่นำไปใช้ได้จริงในบ้านของตนเอง

 

 

ตอบ: เปิดเยี่ยมชมทุกวันในเวลาราชการของพื้นที่ (โดยทั่วไป 08.00–17.00 น.) ทั้งนี้หากเป็นคณะดูงานควรประสานงานล่วงหน้า

 

ตอบ: เหมาะกับการพักผ่อนเชิงธรรมชาติ การเดินชมแบบเบา ๆ และการเรียนรู้เรื่องฟื้นฟูป่า/เกษตรผสมผสาน มากกว่ากิจกรรมผาดโผน

 

ตอบ: มาได้ แนะนำเลือกเส้นทางสั้น เน้นจุดนั่งพัก และหลีกเลี่ยงช่วงบ่ายที่แดดแรง

 

ตอบ: พื้นที่สวนป่าเป็นเชิงเรียนรู้ของชุมชน โดยทั่วไปไม่มีค่าบัตรผ่านเฉพาะ แต่หากใช้บริการ/กิจกรรมเฉพาะทางควรสอบถามหน้างาน

 

ตอบ: ปลายฝนต้นหนาว–ฤดูหนาวอากาศโปร่งสบาย เดินชมง่าย ส่วนต้นฤดูฝนธรรมชาติสดชื่นและเหมาะกับการสังเกตพืชพรรณ

 

ตอบ: ทำได้โดยนั่งรถโดยสารสู่เมืองสระแก้วแล้วต่อรถเช่า/เหมารถท้องถิ่นเพื่อความคล่องตัวในการเข้าพื้นที่และแวะจุดต่าง ๆ

 

ตอบ: มีหลายจุดในอำเภอเขาฉกรรจ์ เช่น Woodhouse, Coffee Hill และคาเฟ่/ร้านอาหารท้องถิ่นอื่น ๆ ควรตรวจเวลาบริการของแต่ละร้านก่อนเดินทาง

 

ตอบ: รองเท้าเดินที่เกาะพื้นดี หมวก/ร่ม กันแดด น้ำดื่ม และถุงขยะส่วนตัว หากตั้งใจเดินสำรวจนาน ๆ ให้พกของว่างพลังงานดีและชุดปฐมพยาบาลเล็ก ๆ