ปราสาทสด๊กก๊อกธม

Rating: 3.2/5 (6 votes)

วันเปิดทำการ: เปิดทุกวัน

เวลาเปิดทำการ: 08:30–16:30

 

ปราสาทสด๊กก๊อกธม โบราณสถานขอมที่ใหญ่และสำคัญของจังหวัดสระแก้ว ตั้งอยู่บริเวณบ้านหนองเสม็ด ตำบลโคกสูง อำเภอโคกสูง เป็นคูหาแห่งความทรงจำของอารยธรรมขอมฝั่งตะวันออกของไทย สันนิษฐานว่าสร้างขึ้นราวพุทธศตวรรษที่ 15 เพื่อประดิษฐานศิวลึงค์และประกอบพิธีกรรมตามคติความเชื่อในศาสนาฮินดูแบบไวษณพนิกาย จึงพบร่องรอยการจัดผังศาสนสถานที่คำนึงถึงแกนทิศและน้ำศักดิ์สิทธิ์อย่างเป็นระบบ

 

แผนผังโดยรวมประกอบด้วยองค์ปราสาท 3 หลังบนฐานศิลาแลง หันหน้าไปทางทิศตะวันออก ล้อมด้วยคูน้ำทั้งสี่ทิศและกำแพงแก้ว 2 ชั้น (ชั้นนอกศิลาแลง ชั้นในหินทราย) โคปุระหรือซุ้มประตูยังคงเหลือให้เห็นชัดเจนด้านทิศตะวันออกและทิศตะวันตก ภายในระเบียงคดมีบรรณาลัยหินทราย 2 หลังอยู่หน้าปรางค์ประธาน บรรยากาศภายในพื้นที่ยังคงความสงบขรึมตามแบบศาสนสถานสมัยเมืองพระนคร

 

งานสถาปัตยกรรมเน้นวัสดุหินทรายและศิลาแลง ไล่ระดับและจัดช่องเปิดเพื่อรับแสงตามแกนทิศ ด้านนอกปราสาททางทิศตะวันออกมีสระน้ำสี่เหลี่ยมขนาดใหญ่ เชื่อมด้วยถนนศิลาแลงจากกลุ่มปราสาทไปถึงขอบสระ สะท้อนคติจักรวาล “คินสาระ” ที่ภูเขาศักดิ์สิทธิ์รายล้อมด้วยมหาสมุทร ซึ่งเป็นหัวใจของพิธีกรรม

 

หลักฐานทางอักษรศาสตร์ชิ้นเอกของที่นี่คือศิลาจารึก 2 หลัก จารด้วยอักษรขอมโบราณ เนื้อหาเอ่ยถึงการประดิษฐานศิวลึงค์ การอุทิศทรัพย์และที่ดินแก่ศาสนสถาน ตลอดจนกล่าวเฉลิมพระเกียรติแด่พระเจ้าอาทิตยวรมันที่ 2 ในโอกาสบูรณะแล้วเสร็จเมื่อ พ.ศ. 1595 จารึกเหล่านี้จึงเป็นกุญแจสำคัญในการอ่านประวัติศาสตร์และระเบียบพิธีกรรมของสังคมขอมช่วงศตวรรษที่ 11–12 ปัจจุบันศิลาจารึกถูกเก็บรักษาไว้ที่หอสมุดแห่งชาติ กรมศิลปากร

 

คำว่า “สด๊กก๊อกธม” มีความหมายว่า “หนองใหญ่ที่มีต้นกกขึ้นรก” สะท้อนภูมิทัศน์ดั้งเดิมของพื้นที่ที่เคยเป็นหนองน้ำกว้างใหญ่ ขณะเดินชมรอบบริเวณยังพอมองเห็นร่องรอยพื้นที่ชื้นชุ่มและแนวสันดินที่บอกตำแหน่งคันคูโบราณ

 

แม้กาลเวลาจะทำให้ปราสาทบางส่วนปรักหัก แต่การอนุรักษ์และบูรณะได้รักษาองค์ประกอบหลักไว้ในสภาพมั่นคง โดยเฉพาะปรางค์ประธานและแนวกำแพงแก้ว นักท่องเที่ยวสามารถเดินชมจากโคปุระตะวันออกผ่านถนนศิลาแลงเข้าสู่ลานระเบียงคด เห็นความสัมพันธ์ระหว่างบรรณาลัยและปรางค์ประธานอย่างชัดเจน ช่วงเช้าและบ่ายแก่เป็นเวลาที่แสงตกกระทบผนังหินทรายให้สีอบอุ่นสวยเป็นพิเศษ

 

การเดินทาง: ใช้ทางหลวงหมายเลข 348 (อรัญประเทศ–ตาพระยา) ประมาณ 25.5 กม. ถึงแยกทางหลวง 3381 เลี้ยวขวาไปประมาณ 8 กม. จะเห็นสถานีอนามัยโคกสูงทางขวา จากนั้นเลี้ยวซ้ายเข้าทางแยกต่อประมาณ 4 กม. ผ่านโรงเรียนบ้านหนองเสม็ด ถึงกม. 12 เลี้ยวขวาอีกประมาณ 2.5 กม. จะถึงเขตปราสาทสด๊กก๊อกธม พื้นที่มีที่จอดรถและทางเดินเท้าเป็นระเบียบ

 

สาระสำคัญที่ควรสังเกตเมื่อมาเยือน ได้แก่ แนวแกนทิศตะวันออกซึ่งเชื่อมโคปุระ–ลานพิธี–ปรางค์ประธาน–ถนนศิลาแลง–สระน้ำ ลวดลายหน้าบันแนวไวษณพ และการใช้ศิลาแลงสลับหินทรายในโครงสร้างรับแรง ทั้งหมดสะท้อนเทคนิคช่างและโลกทัศน์พิธีกรรมของชุมชนขอมยุคเฟื่องฟู

 

 

ตอบ: จากหลักฐานศิลาจารึกและรูปแบบสถาปัตยกรรม สร้างราวพุทธศตวรรษที่ 15 (คริสต์ศตวรรษที่ 11) ในสมัยพระเจ้าอุดัยาทิตยวรมันที่ 2

 

ตอบ: ผังหันตะวันออกพร้อมคูน้ำและกำแพงแก้วสองชั้น ถนนศิลาแลงเชื่อมสระน้ำศักดิ์สิทธิ์ บรรณาลัยคู่หน้าองค์ประธาน และศิลาจารึก 2 หลักที่ให้ข้อมูลประวัติศาสตร์ละเอียด

 

ตอบ: กล่าวถึงการประดิษฐานศิวลึงค์ การถวายอุทิศทรัพย์แก่ศาสนสถาน และการเฉลิมพระเกียรติพระเจ้าอาทิตยวรมันที่ 2 รวมทั้งข้อมูลเชิงสังคมและพิธีกรรมของชุมชนขอม

 

ตอบ: โดยทั่วไปไม่เก็บค่าธรรมเนียมเข้าชมสำหรับคนไทย แต่เงื่อนไขอาจเปลี่ยน โปรดตรวจสอบล่าสุดกับหน่วยงานพื้นที่ก่อนเดินทาง

 

ตอบ: เปิดทุกวันประมาณ 08:30–16:30 เวลาปิด-เปิดอาจปรับตามประกาศ โปรดตรวจสอบก่อนออกเดินทาง

 

ตอบ: สามารถนั่งรถโดยสาร/รถตู้มายังอรัญประเทศ แล้วเช่ารถหรือเหมารถต่อไปยังพื้นที่ปราสาท ระยะทางจากอรัญประเทศประมาณ 34–40 กม.