ประเพณีทำบุญกลางทุ่ง

Rating: 4.5/5 (6 votes)

วันจัดงาน: เดือนสามของทุกปี

เวลา: ตามพิธีกรรมของชุมชน

 

ประเพณีทำบุญกลางทุ่ง จังหวัดระยอง เป็นประเพณีดั้งเดิมของชุมชนเกษตรกรรมในจังหวัดระยองที่สืบทอดมายาวนาน มีรากฐานจากความกตัญญูต่อแม่โพสพและการพึ่งพาธรรมชาติหลังฤดูเก็บเกี่ยว โดยจัดขึ้นในเดือนสามของทุกปีเพื่อความเป็นสิริมงคล ความสามัคคี และความอุดมสมบูรณ์ของพืชผล

 

ประเพณีนี้มี 2 ลักษณะหลัก ได้แก่ การทำบุญเพื่อขอฝน และการทำบุญลานหรือทำบุญเดือนสาม ทั้งสองต่างยึดพื้นที่ “กลางทุ่ง” หรือบริเวณที่เป็นศูนย์รวมของชุมชน เพื่อให้คนทั้งบ้านทั้งเมืองมาร่วมแรงร่วมใจกันทำบุญ

 

การทำบุญเพื่อขอฝนจะเกิดขึ้นเมื่อฝนไม่ตกต้องตามฤดูกาล ชาวบ้านจะตั้งศาลเพียงตา ปักฉัตร และปั้นปลาช่อนด้วยดินเหนียวจำนวนสองตัววางไว้ใกล้บ่อน้ำหรือลำราง แล้วนิมนต์พระมาสวดมนต์เย็น ประกอบ “คาถาปลาช่อน” อันเป็นหัวใจของพิธี รุ่งเช้าใส่บาตรและถวายภัตตาหาร จากนั้นพระสวดคาถาขอฝนอีกครั้ง เป็นอันเสร็จพิธี

 

ส่วนการทำบุญลาน หรือทำบุญเดือนสาม เป็นการทำบุญข้าวใหม่ประจำปี มักทำที่ลานนวดข้าวชายนาในหมู่บ้าน ในค่ำวันแรกเจริญพระพุทธมนต์เย็น และนิยมเผา “ข้าวหลาม” จากข้าวใหม่เพื่อถวายพระและแจกจ่ายญาติมิตร เช้าวันถัดมานำสำรับคาวหวาน พร้อมข้าวเปลือกและข้าวหลาม ถวายพระเพื่อบูชาพระคุณแม่โพสพ

 

สัญลักษณ์สำคัญของพิธีคือ “ปลาช่อน” ซึ่งแทนความชุ่มชื้นและความสมบูรณ์ของแหล่งน้ำ และ “ข้าวหลาม” ซึ่งแทนความอุดมสมบูรณ์ ความกตัญญู และการแบ่งปัน ขณะเดียวกัน จุดรวมของพิธีในลานกลางทุ่งยังสะท้อนพลังความร่วมมือและความสามัคคีของชุมชน

 

ปัจจุบันบางชุมชนอาจลดรูปพิธีให้เรียบง่ายขึ้น เช่น เว้นขั้นตอนปั้นปลาช่อน เหลือการนิมนต์พระสวดเย็นและฉันเช้า แต่เจตนารมณ์เดิมคือการบูชาธรรมชาติและสร้างขวัญกำลังใจแก่ผู้เพาะปลูกยังคงชัดเจน ทำให้ประเพณีนี้ยังมีชีวิตในวิถีชนบทของระยอง

 

เมื่อเทียบกับภูมิภาคอื่น เช่น บุญข้าวใหม่ของอีสาน หรือพิธีขอฝนในบางท้องถิ่น จะพบรากเดียวกันคือการเคารพ “ข้าว” ในฐานะชีวิต และการพึ่งพาฟ้า–ฝน ความต่างอยู่ที่รายละเอียดพิธี เครื่องสักการะ และบริบทของชุมชนแต่ละพื้นที่

 

 

ตอบ: โดยทั่วไปจัดในเดือนสามของทุกปี หลังฤดูเก็บเกี่ยว เพื่อทำบุญข้าวใหม่และขอความอุดมสมบูรณ์

 

ตอบ: ปลาช่อนเป็นสัญลักษณ์ของความชุ่มชื้นและความอุดมสมบูรณ์ของแหล่งน้ำ จึงใช้ประกอบคาถาขอฝน

 

ตอบ: ข้าวหลามทำจากข้าวใหม่สำหรับถวายพระและแจกจ่ายญาติมิตร เป็นการบูชาพระคุณแม่โพสพและสื่อถึงความอุดมสมบูรณ์

 

ตอบ: ยังมีการจัดในหลายชุมชนของจังหวัดระยอง แม้บางพื้นที่จะลดทอนพิธีให้เรียบง่ายขึ้น

 

ตอบ: ความพิเศษอยู่ที่พิธีปั้นปลาช่อนและการเผาข้าวหลาม ซึ่งเป็นเอกลักษณ์ของท้องถิ่นระยอง