งานพิธีสู่ขวัญเผ่าขมุ

Rating: 4.2/5 (5 votes)

วันเปิดทำการ: ทุกวัน

เวลาเปิดทำการ: 08.00 - 17.00 น.

 

งานพิธีสู่ขวัญเผ่าขมุ ประกอบด้วย ขมุ เมี้ยน ม้ง ถิ่น ชนพื้นราบ ท่ามกลางหุบเขาอันเขียวขจีของจังหวัดน่าน มีชุมชนชาติพันธุ์หลากหลายที่ยังคงรักษารากเหง้าทางวัฒนธรรมไว้ได้อย่างเหนียวแน่น หนึ่งในนั้นคือ กลุ่มชาติพันธุ์ขมุ (Khmu) ที่ตั้งถิ่นฐานกระจายอยู่ในหลายอำเภอ โดยเฉพาะในพื้นที่ อำเภอเฉลิมพระเกียรติ, อำเภอบ่อเกลือ และอำเภอท่าวังผา กลุ่มขมุมีพิธีกรรมสำคัญที่แสดงถึงสายสัมพันธ์ระหว่างคนกับวิญญาณ และความผูกพันของชุมชน นั่นคือ พิธีสู่ขวัญ

 

พิธีสู่ขวัญเป็นพิธีกรรมพื้นบ้านที่มีจุดประสงค์เพื่อ “เรียกขวัญ” หรือ “เรียกวิญญาณ” ให้กลับคืนสู่ตัวบุคคล เมื่อมีเหตุการณ์ที่เชื่อว่าทำให้ขวัญหลุด เช่น การเจ็บป่วย อุบัติเหตุ การคลอดบุตร หรือแม้แต่ความรู้สึกหวาดกลัว ชาวขมุเชื่อว่า “ขวัญ” คือพลังชีวิต หากขวัญหลุดลอยจากร่างกายก็อาจทำให้เจ็บป่วย หรือโชคร้ายได้

 

พิธีสู่ขวัญของชาวขมุมีความเรียบง่าย แต่อัดแน่นด้วยความเชื่อดั้งเดิม มีการเตรียม “เครื่องสู่ขวัญ” ซึ่งประกอบด้วย ข้าวเหนียว ขนมพื้นบ้าน ไข่ต้ม เหล้า หมูต้ม ต้นกล้วย ต้นอ้อย และดอกไม้ป่า ทั้งหมดนี้จะจัดวางบนพานหรือภาชนะไม้ไผ่

 

ผู้นำพิธี เรียกว่า “ปูขู่” (บางพื้นที่เรียก “ขมูป่า” หรือ “ปู่ขาว”) มีหน้าที่สื่อสารกับวิญญาณขวัญ โดยใช้ภาษาขมุในการเรียกขวัญกลับมา ขณะทำพิธี ปูขู่จะกล่าวบทเรียกขวัญและกล่าวคำอวยพรให้แก่ผู้รับพิธี พร้อมกับผูก “ด้ายผูกข้อมือ” สีขาวให้แก่ผู้รับขวัญ เป็นสัญลักษณ์ของการเก็บรักษาขวัญไว้ไม่ให้หลุดหาย

 

หลังจบพิธี สมาชิกในครอบครัวและชุมชนจะร่วมกันรับประทานอาหารในพิธี ถือเป็นการแบ่งปันพลังชีวิตและย้ำความเป็นหนึ่งเดียวของชุมชน

 

ในยุคปัจจุบัน แม้จะมีการเปลี่ยนแปลงทางสังคมและวัฒนธรรม แต่ชาวขมุในน่านยังคงรักษาพิธีสู่ขวัญไว้ โดยเฉพาะในโอกาสพิเศษ เช่น การต้อนรับแขกผู้มาเยือน การต้อนรับญาติที่กลับบ้าน หรือพิธีรับขวัญทารกแรกเกิด พิธีนี้ยังถูกนำเสนอในเวทีการแสดงวัฒนธรรม เพื่อให้คนรุ่นใหม่ตระหนักถึงคุณค่าและภูมิปัญญาของบรรพบุรุษ

 

พิธีสู่ขวัญของชาวขมุไม่ได้เป็นเพียงพิธีกรรมทางจิตวิญญาณเท่านั้น แต่ยังเป็นเครื่องมือสำคัญในการ ฟื้นฟูความรู้สึกมั่นคงทางใจ สร้างพลังชีวิตใหม่ และเสริมสร้างสายสัมพันธ์ในครอบครัวและชุมชน นอกจากนี้ยังสะท้อนถึง แนวคิดการอยู่ร่วมกับธรรมชาติ และการเคารพพลังเหนือธรรมชาติ ซึ่งเป็นองค์ประกอบสำคัญของวิถีชาติพันธุ์ดั้งเดิม

 

“พิธีสู่ขวัญ” ของชาวขมุในจังหวัดน่าน เป็นมรดกทางวัฒนธรรมที่ทรงคุณค่าและควรแก่การอนุรักษ์ ไม่เพียงแต่เพื่อความเข้าใจในอัตลักษณ์ของกลุ่มชาติพันธุ์เท่านั้น แต่ยังเป็นบทเรียนสำคัญถึงการเคารพในชีวิต สายใยของชุมชน และการอยู่ร่วมกับโลกอย่างสมดุล พิธีกรรมนี้จึงเป็นมากกว่าความเชื่อ — หากแต่เป็น "วิถีแห่งการเยียวยาจิตใจในแบบของขมุ" ที่ร่วมสมัยได้อย่างน่าเคารพ