วัดพระธาตุยอยหงส์

พระธาตุยอยหงส์ ตั้งอยู่ยอดเขานั้นทรีน้อย ทางทิศตะวันตกเฉียงใต้ของวัดพรหม ตําบลหนองแดง อําเภภอแม่จริม จังหวัดน่าน เป็นสถาน์ที่สําคัญและศักดิ์สิทธ์เป็นสถานที่สักการะบูชาของชาวอําเภอแม่จริม และพระชาชนทั่วไป

 

ตามประวัติได้มีการเล่าสืบต่อกันมาว่า พระธาตุองค์นี้สร้างขึ้นประมาณ พ . ศ 1714 หรือ จุลสักราช 633 กล่าวเป็นมาก่อนสร้างองค์พระธาตุ คือ มีหงส์ตรัทนั่งได้ตามเอายอด (ตราชูลองค์ เครื่องชั่งสมัยโพกณ) บินมาวนเวียนอยูบนยอดเขานี้ถึงสามารอบแล้วก็เอายอยคํานั้นปล่อยลงกรงยอดเขานี้ สานหงส์ตัวนั้นก็บินบ่ายโฉบหน้า ไปทิศทางตะวันตกแล้วก็ไปกลับมาอีก

 

เมื่อหงส์ตัวนั้นบินจากไปแล้วก็เกิดพายุหงฝนตกหนัก และมีฟ้าผ่าฟ้าร้องตกหนักเป็นเวลาสามวันสามคืน เมื่อฟ้าฝนสงบลงก็มีช้างป่าโคลงหนึ่งประมาณหนึ่งร้อยตัวมาเดินเหยียบดินบริเวณยอดเขาแห่งนี้จนภพเตียน แล้วก็ลงไปเดินประทรอบบริเวณยอดเขา ซึ่งชาวบ้านเรียกว่า ลานช้างอยู่จนบัดนี้

 

เมื่อช้างโคลงนั้นจากไปแล้ว พระครูมาดล่อม ( พระภิกษุคล่อมาชั่งเป็นเกระที่เคร่งครัด พระวางมรินัย และเป็นพระที่ชาวบ้านให้ความเคารพนับถือมากที่สุดในสมัยนั้นได้ชักชวนชาวบ้านที่เป็นคนแก่คนเฒ่า และชาวบ้านที่มีสิทธ์ให้สมาทานรักษาอุโบสทลีลาและสัตยาอธิฐานกลัวขึ้นมาบริเวณยอดเขาแห่งนี้

 

จึงได้พบยอยคําวางอยู่บนจอมปลวกจึงพากันคิดก่อสร้างเป็นองค์เจดีย์องค์เล็กๆครอบยอยคํานั้นไว้ แล้วจึงตั้งชื่อว่า" พระธาตุยอยหงส์" ตั้งแต่นั้นเป็นต้นมา ต่อมาเมื่อจุลศักราช 683 พ.ศ 1764 ได้มีพระครูพาอริยวังใสมาวานวัดถือมาเมืองเจียงตุงประเทศพม่า

 

และหมื่นพละท้าวพะวังพ่ออ้าย คําตุ่น พร้อมด้วยลูกศิศย์และศรัทธาญาติโยบในอําเภอแม่จริมปอว้าในสมัยนั้นได้พากันเสริมสร้างให้เป็นองค์พระธาตุขนาดใหญ่วัดโดยสงบกว้าประมาณท้าวเศษสรุปประมาณเจ็ดวา จนถึงทุกวันนี้ เมื่อก่อสร้างเสร็จแล้วจึงฉายปูนบิดทองคําเปลง ขณะปิดทองคําเปลงนั้น

 

ก็เกิดพายุลมแรงพัดพาเอาทองคําเปลงแผ่นหนึ่งไปตกที่เนินเขาไกล้บ้านนําพางชาวบ้านนั้นมาพบเข้าก็พากันมาดูเพื่อก่อสร้างเจดีย์ครอบทองคําเปลวแผ่นนั้นไว้ด้ชื่อว่า "เจดีย์คําเปลว" จนถึงทุกวันนี้