วัดสระมรกต

Rating: 3.4/5 (5 votes)

วันเปิดทำการ: ทุกวัน

เวลาเปิดทำการ: 08.00 - 17.00 น.

 

วัดสระมรกต จังหวัดปราจีนบุรี เป็นสถานที่ที่ผูกพันทั้งมิติทางศาสนา ประวัติศาสตร์ และโบราณคดีเข้าด้วยกันอย่างลึกซึ้ง ภายในบริเวณนี้มีทั้งวัดในปัจจุบันที่ชาวบ้านยังใช้ประกอบศาสนกิจ และกลุ่มโบราณสถานเก่าแก่ที่สันนิษฐานว่าสร้างขึ้นมากว่าหนึ่งพันปี วัดสระมรกตตั้งอยู่ในเขตอำเภอศรีมโหสถ จังหวัดปราจีนบุรี ถือเป็นศูนย์รวมศรัทธาของคนท้องถิ่นและยังเป็นจุดหมายของนักท่องเที่ยวผู้สนใจร่องรอยทางวัฒนธรรมโบราณ เมืองโบราณศรีมโหสถในอดีตเป็นศูนย์กลางสำคัญในแถบภาคตะวันออกของไทย ปรากฏหลักฐานการตั้งถิ่นฐานและความเจริญรุ่งเรืองตั้งแต่สมัยทวารวดีและต่อเนื่องมาถึงอิทธิพลเขมรโบราณ โบราณสถานสระมรกตเป็นหนึ่งในกลุ่มโบราณสถานที่สะท้อนถึงพัฒนาการเหล่านี้อย่างชัดเจน โดยมีทั้งสระน้ำโบราณ รอยพระพุทธบาทคู่ และร่องรอยอาคารก่อสร้างศิลาแลงและอิฐซ้อนทับหลายยุคสมัย

จุดที่โดดเด่นที่สุดคือรอยพระพุทธบาทคู่ ซึ่งหลายฝ่ายยกให้เป็นหนึ่งในรอยพระพุทธบาทคู่ที่เก่าแก่และใหญ่ที่สุดในประเทศไทย ลักษณะเป็นรอยสลักลงบนแผ่นศิลา มีรายละเอียดสัญลักษณ์ทางพุทธศาสนา เช่น ธรรมจักร และร่องรอยที่บ่งชี้การนับถือบูชา รอยพระพุทธบาทคู่นี้ได้รับความเคารพศรัทธาและเชื่อกันว่าเป็นมงคลอย่างยิ่งในการมากราบไหว้บูชา บริเวณด้านหน้ารอยพระพุทธบาทยังมีบ่อน้ำโบราณที่ชาวบ้านเรียกว่าบ่อน้ำศักดิ์สิทธิ์ บ่อทรงกลมเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 1.2 เมตร ลึกลงไปหลายเมตร น้ำในบ่อไม่เคยเหือดแห้ง เชื่อกันว่าใช้สำหรับการทำพิธีกรรมทางศาสนาและอาจเกี่ยวพันกับการปลุกเสกน้ำมนต์ในอดีต บ่อน้ำนี้ยังคงใสสะอาดและถือเป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่ผู้คนมาแสวงบุญนิยมตักน้ำไปใช้เพื่อความเป็นสิริมงคล

อีกหนึ่งองค์ประกอบสำคัญคือสระโบราณที่มีชื่อว่าสระมรกต ตัวสระมีลักษณะเป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า กว้างประมาณ 115 เมตร ยาวประมาณ 214 เมตร ลึกประมาณ 3.5 เมตร ล้อมรอบด้วยคันดินขนาดใหญ่ รวมพื้นที่กว่า 25 ไร่ ชื่อว่าสระมรกตมาจากน้ำที่ใสและสะท้อนแสงเขียวคล้ายมรกตในบางช่วงเวลา นักโบราณคดีสันนิษฐานว่าสร้างขึ้นกว่า 1,000 ปีก่อน เพื่อใช้ในพิธีกรรมทางศาสนา โดยเฉพาะการปลุกเสกน้ำมนต์สำหรับกษัตริย์หรือพิธีสำคัญ ลักษณะสระขนาดใหญ่ที่ขุดขึ้นโดยใช้แรงงานคนโบราณเป็นหลักฐานที่สะท้อนถึงความสามารถในการจัดการทรัพยากรและแรงงานของชุมชนในอดีตได้เป็นอย่างดี สระน้ำนี้จึงไม่ได้มีคุณค่าเพียงด้านศาสนา แต่ยังสะท้อนถึงภูมิปัญญาและการพัฒนาเมืองในสมัยโบราณ

บริเวณรอบสระและรอยพระพุทธบาทยังมีร่องรอยของสิ่งก่อสร้างโบราณ เช่น ปราสาทประธาน โคปุระ บรรณาลัย และกำแพงแก้วที่เหลือเพียงฐานอิฐและศิลาแลง บ่งบอกว่านี่เคยเป็นศาสนสถานที่สำคัญ อาจเกี่ยวข้องกับอโรคยาศาลาหรือศาสนสถานประจำเมืองในสมัยเขมร นักโบราณคดีจากหน่วยงานที่เกี่ยวข้องเคยทำการขุดแต่งและพบโบราณวัตถุหลายชิ้น เช่น พระพุทธรูป ศิวลึงค์ เศษภาชนะดินเผา และชิ้นส่วนประติมากรรมที่ช่วยยืนยันความเจริญของเมืองศรีมโหสถในอดีต การผสมผสานของสิ่งก่อสร้างและวัตถุทางพุทธศาสนากับพราหมณ์สะท้อนให้เห็นถึงการแลกเปลี่ยนวัฒนธรรมในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ในสมัยนั้น

วัดสระมรกตในปัจจุบันยังเป็นวัดราษฎร์ที่ชาวบ้านใช้ประกอบศาสนกิจตามปกติ พื้นที่ของวัดมีขนาดกว่า 18 ไร่ ภายในมีอุโบสถ วิหาร ศาลาการเปรียญ กุฏิสงฆ์ และสิ่งก่อสร้างใหม่ที่ชุมชนร่วมกันพัฒนาขึ้น วัดทำหน้าที่ดูแลรักษาพื้นที่โบราณสถานไปพร้อมกัน โดยมีการประสานงานกับหน่วยงานด้านโบราณคดีเพื่อการอนุรักษ์ ผู้ที่มาเยือนจึงได้สัมผัสทั้งบรรยากาศความศักดิ์สิทธิ์ของวัดที่ยังคงมีชีวิต และได้เรียนรู้ประวัติศาสตร์ผ่านซากโบราณสถานที่ตั้งอยู่ร่วมในบริเวณเดียวกัน

สำหรับการเดินทาง วัดสระมรกตตั้งอยู่ห่างจากตัวเมืองปราจีนบุรีประมาณ 24 กิโลเมตร การเดินทางด้วยรถยนต์ส่วนตัวจากกรุงเทพฯ ใช้เส้นทางถนนมอเตอร์เวย์หมายเลข 7 มุ่งหน้าฉะเชิงเทรา จากนั้นเลี้ยวเข้าสู่ถนนสาย 319 ผ่านอำเภอศรีมโหสถ และมีป้ายบอกทางเข้าวัดอย่างชัดเจน นอกจากนี้ยังสามารถเดินทางโดยรถตู้หรือรถโดยสารที่มีปลายทางอำเภอศรีมโหสถแล้วต่อรถภายในท้องถิ่น วิธีการเดินทางที่สะดวกที่สุดคือรถยนต์ส่วนตัว เนื่องจากสามารถเข้าถึงพื้นที่ได้โดยตรงและใช้เวลาไม่นาน

ความเชื่อและตำนานที่เกี่ยวกับสระมรกตและบ่อน้ำศักดิ์สิทธิ์ยังคงมีอิทธิพลต่อชุมชนท้องถิ่น หลายคนเชื่อว่าน้ำในสระและบ่อน้ำสามารถนำมาใช้เป็นสิริมงคลหรือใช้รักษาโรคภัยไข้เจ็บ ความศรัทธานี้ทำให้วัดสระมรกตยังคงมีผู้คนมากราบไหว้อยู่เสมอ แม้ว่าในเชิงโบราณคดีน้ำจะถูกมองว่าเป็นส่วนหนึ่งของการประกอบพิธีกรรมในสมัยโบราณ แต่ในแง่ศรัทธาชาวบ้านยังเชื่อมั่นและสืบทอดต่อเนื่องมาจนถึงปัจจุบัน

สิ่งหนึ่งที่ควรค่าแก่การกล่าวถึงคือการประกาศคุ้มครองพื้นที่โบราณสถาน เพื่ออนุรักษ์สถานที่ให้คงอยู่ การอนุรักษ์มีความท้าทายทั้งเรื่องการผุพังของวัสดุเก่า การบุกรุกพื้นที่ และการดูแลในขณะที่ยังเปิดให้ผู้คนเข้าชมได้ แต่ด้วยความร่วมมือระหว่างชุมชน หน่วยงานรัฐ และวัด ทำให้พื้นที่แห่งนี้ยังคงมีชีวิตและเป็นทั้งศาสนสถานและแหล่งเรียนรู้ทางวัฒนธรรม

เมื่อผู้มาเยือนมาถึงวัดสระมรกต จะได้สัมผัสทั้งความสงบจากธรรมชาติร่มรื่นรอบสระน้ำ ความศักดิ์สิทธิ์จากการกราบรอยพระพุทธบาทคู่ และความน่าตื่นตาตื่นใจจากการได้เดินชมซากโบราณสถานที่สืบทอดเรื่องราวกว่า 1,000 ปี เป็นประสบการณ์ที่ผสมผสานระหว่างความศรัทธาและการเรียนรู้ทางประวัติศาสตร์ได้อย่างสมบูรณ์