ศาลสมเด็จพระนเรศวรมหาราช

ศาลสมเด็จพระนเรศวรมหาราช ที่ปราจีนบุรี คือหมุดหมายสำคัญที่บอกเล่าความทรงจำร่วมของผู้คนในพื้นที่กับวีรกษัตริย์ผู้กอบกู้เอกราชของชาติไทย สถานที่แห่งนี้ตั้งอยู่บริเวณสี่แยกเนินหอม ตำบลบ้านพระ อำเภอเมืองปราจีนบุรี เป็นประตูสู่ตัวเมืองทางทิศเหนือ เมื่อขับตามทางหลวงหมายเลข 320 ออกจากเมืองประมาณเก้ากิโลเมตร จะมองเห็นวงเวียนใหญ่และศาลตั้งตระหง่านอยู่ด้านขวามือ หรือถ้ามาจากนครนายก ตามทางหลวงหมายเลข 33 จนถึงกิโลเมตรที่ 158 แล้วเลี้ยวเข้าทาง 320 ก็ถึงได้สะดวก จุดตั้งศาลสัมพันธ์กับเหตุการณ์ประวัติศาสตร์ครั้งสำคัญ เมื่อคราวสมเด็จพระนเรศวรมหาราชกรีฑาทัพจากกรุงศรีอยุธยาไปปราบนักพระสัฏฐาแห่งเมืองละแวก (กัมพูชา) ใน พ.ศ. 2132 และทรงใช้ “เนินหอม” เป็นจุดหยุดพักทัพ ภายหลังผู้คนจึงร่วมกันสร้างศาลขึ้นเพื่อสำนึกในพระมหากรุณาธิคุณและเชิดชูพระเกียรติคุณของพระองค์

 

เมื่อก้าวเข้าสู่ลานศาล ภาพแรกที่สะดุดตาคือพระบรมรูปสมเด็จพระนเรศวรมหาราชในท่าประทับยืนบนฐานสูงสง่า รอบด้านเป็นพื้นที่เปิดโล่งรายล้อมด้วยพันธุ์ไม้ให้ร่มเงา บรรยากาศเย็นร่มในช่วงเช้าและบ่ายแก่ ๆ ผู้คนมักหยุดยืนเงียบ ๆ สงบใจ ก่อนนำธูปเทียนดอกไม้ขึ้นกราบสักการะ ข้างลานเห็นรูปปั้นไก่ชนจำนวนมหาศาล—จากขนาดเล็กเท่าฝ่ามือไปจนถึงขนาดใหญ่เท่าเด็ก—เรียงรายแน่นพื้นที่ ภาพนี้กลายเป็นเอกลักษณ์เฉพาะของศาล เนื่องจากความเชื่อที่โยงกับ “ไก่ชนพันธุ์เหลืองหางขาว” และเรื่องเล่าความกล้าหาญ เฉียบขาดในเชิงยุทธศาสตร์และยุทธหัตถีของพระองค์ ผู้คนจึงนิยมบนบานและเมื่อสัมฤทธิ์ผลก็นำรูปไก่มาถวายแก้บน จนวันนี้ “ทะเลไก่ชน” กลายเป็นฉากหลังของความศรัทธาที่มีชีวิต

 

ว่าด้วยอายุของศาล ในแหล่งข้อมูลท้องถิ่นมีบันทึกแตกต่างกัน บ้างระบุเริ่มก่อสร้างราว พ.ศ. 2512 ขณะที่เอกสารข่าวท้องถิ่นบางฉบับกล่าวถึงวันที่ 20 มกราคม พ.ศ. 2514 ว่าเป็นช่วงเริ่มสร้างที่ชัดเจน ส่วนเหตุการณ์ที่ได้รับการยืนยันแน่ชัดคือพิธีเปิดศาลอย่างเป็นทางการเมื่อวันที่ 25 มกราคม พ.ศ. 2519 โดยพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 9 เสด็จพระราชดำเนินพร้อมสมเด็จพระบรมราชินีนาถมาทรงเปิดศาล เหตุการณ์นั้นยังอยู่ในความทรงจำของชาวปราจีนบุรีจำนวนมาก และบันทึกภาพเก่า ๆ ที่ยังถูกหยิบยกมาพูดถึงเสมอ ศาลจึงไม่ใช่เพียงสิ่งปลูกสร้าง แต่เป็น “พื้นที่ความทรงจำร่วม” ของจังหวัด

 

ชื่อ “เนินหอม” เองก็มีเสน่ห์ เป็นคำที่ชวนเห็นภาพและกลิ่น มีคำบอกเล่าในพื้นที่ว่ากาลก่อนบริเวณนี้มีไม้หอมขึ้นอยู่หนาแน่น ช่วงเย็นลมจะพากลิ่นหอมอบอวลไปทั่วสันเนิน ทำให้ชาวบ้านเรียกขานว่า “เนินหอม” ชื่อนี้จึงอยู่คู่จุดตัดเส้นทางสัญจรและกลายเป็นชื่อเรียกสี่แยกกับศาลมาจนถึงปัจจุบัน แม้คำบอกเล่าจะไม่ใช่หลักฐานเอกสาร แต่ก็สะท้อนสายสัมพันธ์ระหว่างภูมิประเทศกับวิถีชีวิตที่ถ่ายทอดกันปากต่อปาก

 

ในชีวิตประจำวัน ผู้คนจากปราจีนบุรีและจังหวัดใกล้เคียงนิยมแวะมากราบไหว้เพื่อความเป็นสิริมงคล หลายคนมาขอพรเรื่องสุขภาพ การงาน การเรียน สอบแข่งขัน ธุรกิจใหม่ หรือการเดินทางปลอดภัย วิธีปฏิบัติง่าย ๆ คือจุดธูปเทียน ตั้งจิตสงบ กล่าวคำบูชาและคำอธิษฐานอย่างสุภาพ จากนั้นจึงเวียนชมพื้นที่ ถ่ายภาพเป็นที่ระลึก โดยทั่วไปสถานที่พร้อมด้วยชุดสักการะจำหน่ายและจุดวางของถวายที่จัดเป็นสัดส่วน มารยาทพื้นฐานคือแต่งกายสุภาพ ไม่ส่งเสียงดัง ไม่ยืนกางแขนขวางหน้าผู้ที่กำลังกราบ และหลีกเลี่ยงการวางสิ่งของในจุดที่ไม่ได้จัดไว้

 

ศาลแห่งนี้ยังเป็นศูนย์กลางของพิธีสำคัญประจำปีของจังหวัด โดยเฉพาะ “วันสมเด็จพระนเรศวรมหาราช” ในวันที่ 25 เมษายน และพิธีในช่วง “วันกองทัพไทย” ที่จะมีข้าราชการ ทหาร ตำรวจ และประชาชนมาร่วมวางพวงมาลาและพานพุ่มถวายราชสักการะ บทบาทดังกล่าวทำให้ศาลเชื่อมอดีตกับปัจจุบันอย่างเป็นรูปธรรม คนรุ่นใหม่จึงได้สัมผัสความหมายของวีรกษัตริย์นักรบผ่านกิจกรรมร่วมสมัยในพื้นที่จริง ไม่ใช่แค่อ่านจากตำรา

 

ด้านการเดินทาง จุดเด่นคือความสะดวกจากสองทิศทางหลัก หากมาจากตัวเมืองปราจีนบุรี ใช้ทางหลวงหมายเลข 320 ไปทางทิศเหนือประมาณเก้ากิโลเมตรก็ถึง หากมาจากนครนายก ใช้ทางหลวงหมายเลข 33 ถึงกม. 158 แล้วเลี้ยวเข้าสู่หมายเลข 320 ศาลอยู่ใกล้วงเวียนด้านขวามือ นักเดินทางจากกรุงเทพฯ สามารถใช้ถนนรังสิต–นครนายก (305) เชื่อมสู่ทางหลวงหมายเลข 33 และ 320 ได้ ใช้เวลาประมาณสองชั่วโมงครึ่งถึงสามชั่วโมงตามสภาพจราจร สำหรับผู้ใช้ระบบขนส่งสาธารณะ มีรถโดยสารมายังสถานีขนส่งปราจีนบุรี จากนั้นต่อรถท้องถิ่นมายังศาลได้ ระยะทางไม่นานนัก และบริเวณศาลมีพื้นที่จอดรถให้บริการตามสมควร ทั้งนี้ควรเว้นวรรคช่วงเวลาเร่งด่วนเพราะพิกัดศาลอยู่บริเวณทางแยกใหญ่ของเมือง

 

ความเพลิดเพลินอีกอย่างคือ “มุมไก่ชน” ที่กลายเป็นจุดถ่ายภาพยอดนิยม สีสันของรูปปั้นไก่หลากขนาดทำให้ภาพออกมาทั้งขลังทั้งสนุก เด็ก ๆ มักชอบเดินนับจำนวน บางครอบครัวใช้โอกาสนี้เล่าเรื่องประวัติศาสตร์ ชาติ ศาสน์ กษัตริย์ ให้ลูกหลานฟังแบบเข้าใจง่าย—จากรูปปั้นหนึ่งตัวสู่บทสนทนาเรื่องคุณค่าของความกล้าหาญ วินัย ความเสียสละ และความรับผิดชอบ

 

หากวางแผนเที่ยวหนึ่งวัน ศาลสมเด็จพระนเรศวรมหาราชสามารถอยู่ในเส้นทางร่วมกับแหล่งท่องเที่ยวสำคัญของปราจีนบุรีได้อย่างลงตัว เช่น วนอุทยานเขาอีโต้ น้ำตกเขาอีโต้ ผาหินซ้อน รวมถึงการแวะศึกษาภูมิปัญญาการแพทย์แผนไทยที่พิพิธภัณฑ์อภัยภูเบศรในตัวเมือง นักท่องเที่ยวสายธรรมชาติและสายวัฒนธรรมสามารถจัดคิวเช้า–บ่ายและปิดท้ายด้วยอาหารพื้นถิ่นได้สบาย ๆ โดยไม่ต้องเร่งรีบ

 

ช่วงเวลาที่แนะนำให้มาเยือนคือเช้าตรู่หรือเย็น เนื่องจากอากาศไม่ร้อน ลมโกรก และแสงสวยสำหรับการถ่ายภาพ สำหรับผู้ที่ตั้งใจมาร่วมพิธีสำคัญ ควรตรวจสอบกำหนดการของจังหวัดล่วงหน้าเพื่อจัดเวลาเดินทางให้พอดี ส่วนเรื่องเวลาการเปิด–ปิด ล่าสุดมีข้อมูลว่าพื้นที่เปิดให้สักการะในช่วงประมาณ 08.30–20.30 น. อย่างไรก็ดี การยืนยันกับหน่วยงานท้องถิ่นหรือสำรวจหน้างานจะให้ความแน่ชัดที่สุด โดยเฉพาะในช่วงที่มีงานหรือการปรับปรุงสถานที่เป็นครั้งคราว

 

ท้ายสุด ความงามของศาลไม่ใช่เพียงองค์ประกอบสถาปัตยกรรมหรือจำนวนรูปไก่ หากคือสายใยความทรงจำที่ขึงระหว่างผู้คนกับประวัติศาสตร์ชาติ ความศรัทธาที่เดินทางมาพร้อมพวงมาลัยดอกไม้ และความหวังที่ค่อย ๆ จุดขึ้นใหม่ในใจผู้มาเยือนทุกคน การแวะกราบครั้งสั้น ๆ อาจกลายเป็นจุดตั้งต้นของแรงบันดาลใจยาวไกลกว่าที่คิด

 

 

แผนทริป	รายละเอียด	เวลาและระยะทางรวม
ครึ่งวันเช้า	• เริ่มต้นที่ศาลสมเด็จพระนเรศวรมหาราช (08.30 น.) • ใช้เวลาสักการะและถ่ายภาพราว 1.5 ชั่วโมง • เดินทางต่อไปยังพิพิธภัณฑ์การแพทย์แผนไทยอภัยภูเบศร (~6 กม., 15 นาที) • ปิดท้ายด้วยอาหารพื้นถิ่นในตัวเมืองปราจีนบุรี	ประมาณ 4 ชั่วโมง รวมระยะทาง ~15 กม.
ครึ่งวันบ่าย	• เริ่มต้นที่ศาลสมเด็จพระนเรศวรมหาราช (15.00 น.) • สักการะและชมบรรยากาศยามเย็นราว 1 ชั่วโมง • เดินทางต่อไปยังวนอุทยานเขาอีโต้และน้ำตกเขาอีโต้ (~12 กม., 20 นาที) • แวะชมผาหินซ้อนก่อนกลับ	ประมาณ 4–5 ชั่วโมง รวมระยะทาง ~25 กม.
หนึ่งวันเต็ม	• ช่วงเช้า: ศาลสมเด็จพระนเรศวรมหาราช + พิพิธภัณฑ์อภัยภูเบศร • ช่วงเที่ยง: รับประทานอาหารในเมืองปราจีนบุรี • ช่วงบ่าย: วนอุทยานเขาอีโต้ น้ำตกเขาอีโต้ และผาหินซ้อน • ปิดท้าย: เดินตลาดท้องถิ่น ซื้อของฝาก	ประมาณ 8–9 ชั่วโมง รวมระยะทาง ~40 กม.

 

อยู่บริเวณสี่แยกเนินหอม ตำบลบ้านพระ อำเภอเมืองปราจีนบุรี หากมาจากตัวเมืองตามทางหลวงหมายเลข 320 ประมาณเก้ากิโลเมตร ศาลจะอยู่ทางขวามือใกล้วงเวียนใหญ่

 

ช่วงเช้าตรู่หรือเย็น เพราะอากาศไม่ร้อน แสงสวย เหมาะกับการสักการะและถ่ายภาพ

 

โดยทั่วไปไม่มีค่าเข้าชม เปิดให้ประชาชนสักการะได้ฟรี (ควรตรวจสอบข้อมูลล่าสุดก่อนเดินทาง)

 

เวลาประมาณ 08.30–20.30 น. ทั้งนี้แนะนำตรวจสอบวัน-เวลาอีกครั้งกับหน่วยงานท้องถิ่นก่อนเดินทาง

 

รูปปั้นไก่ชนพันธุ์เหลืองหางขาว ธูป เทียน ดอกไม้ และพวงมาลัย นิยมถวายเพื่อบนบานหรือแก้บน

 

มีพื้นที่จอดรถบริเวณศาลและด้านข้าง (จำนวนขึ้นอยู่กับช่วงเวลาและกิจกรรมพิเศษ)

 

ถ่ายภาพได้ ควรแต่งกายสุภาพ ไม่รบกวนผู้ที่กำลังสักการะ และหลีกเลี่ยงการขึ้นไปยืนในจุดที่ไม่อนุญาต

 

สามารถจัดทริปร่วมกับวนอุทยานเขาอีโต้ น้ำตกเขาอีโต้ ผาหินซ้อน และพิพิธภัณฑ์การแพทย์แผนไทยอภัยภูเบศร