พระราชวังจุฑาธุชราชฐาน

พระราชวังจุฑาธุชราชฐาน เป็นพระราชวังฤดูร้อนที่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 โปรดเกล้าฯ ให้สร้างขึ้น ตั้งอยู่บริเวณแหลมวังทางทิศตะวันตกเฉียงใต้ของเกาะสีชัง จังหวัดชลบุรี พื้นที่แห่งนี้มีความงดงามโดดเด่นด้วยภูมิประเทศที่เป็นเนินเขาสูงต่ำลดหลั่นกัน ทำให้สิ่งก่อสร้างถูกจัดวางอย่างสวยงามและกลมกลืนกับธรรมชาติ ภายในพระราชวังประกอบด้วยพระที่นั่ง 4 องค์ พระตำหนัก 14 หลัง และศาลา 1 หลัง พร้อมทั้งสวนดอกไม้ สระน้ำ ธารน้ำพุ ถ้ำ และหน้าผา มีการออกแบบตกแต่งตามแบบอุทยานในพระราชวังของประเทศตะวันตก แสดงให้เห็นถึงอิทธิพลของสถาปัตยกรรมตะวันตกที่เข้ามาผสมผสานกับศิลปกรรมไทยในสมัยนั้น

 

เกาะสีชัง เป็นพื้นที่ที่มีความสำคัญทางประวัติศาสตร์มาอย่างยาวนาน เนื่องจากตั้งอยู่บนเส้นทางเดินเรือสำคัญในอดีต เรือสินค้าที่เดินทางเลียบชายฝั่งจากจันทบุรี ผ่านสัตหีบ มักแวะที่เกาะสีชังก่อนเข้าสู่ปากแม่น้ำเจ้าพระยา ด้วยภูมิประเทศที่มีภูเขาสูงช่วยบังคลื่นลม ทำให้เกาะแห่งนี้เป็นจุดแวะพักเรือและใช้เป็นท่าเรือสำหรับขนถ่ายสินค้ามาตั้งแต่อดีตกว่าร้อยปี แม้ในปัจจุบันก็ยังมีบทบาทในด้านการคมนาคมทางทะเล ซึ่งมีหลักฐานยืนยันในสมัยรัชกาลที่ 5 เมื่อปี พ.ศ. 2422 ที่ได้มีการทำแผนที่หยั่งน้ำ สำรวจหินโสโครก และวางทุ่นเหล็กเพื่อเป็นสัญลักษณ์เตือนชาวเรือให้ระมัดระวังขณะสัญจรทางทะเล

 

ด้วยสภาพอากาศที่บริสุทธิ์และความงดงามของภูมิทัศน์ รวมถึงระยะทางจากพระนครที่ไม่ไกลมากนัก เกาะสีชังจึงกลายเป็นสถานที่พักผ่อนและตากอากาศที่ได้รับความนิยมในสมัยรัชกาลที่ 5 ทั้งยังถูกใช้เป็นสถานที่พักรักษาตัวของผู้ที่มีอาการเจ็บป่วย ปรากฏหลักฐานในพระราชนิพนธ์และราชกิจจานุเบกษาที่กล่าวถึงเกาะแห่งนี้ว่าเป็นสถานที่ที่ผู้คนจากทั้งในประเทศและต่างประเทศนิยมเดินทางมาเพื่อฟื้นฟูสุขภาพ

 

พระราชวังจุฑาธุชราชฐานสร้างขึ้นเพื่อเป็นที่ประทับของพระราชโอรสและพระราชธิดาแห่งพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระนามของพระราชวังแห่งนี้มีที่มาจากพระนามของสมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าจุฑาธุชธราดิลก ซึ่งประสูติบนเกาะสีชังในช่วงที่รัชกาลที่ 5 เสด็จแปรพระราชฐานมาประทับ ณ ที่แห่งนี้ ภายในพระราชฐานยังมีบ่อน้ำขนาดใหญ่ที่ใช้เก็บกักน้ำฝน เช่น บ่ออัษฎางค์และบ่อเพลินพิศ นอกจากนี้ พระองค์ยังโปรดเกล้าฯ ให้สร้างวัดสำคัญ 2 แห่ง คือ วัดอัษฎางค์นิมิต และวัดจุฑาทิศนราชธรรมสุภา ซึ่งมีสถาปัตยกรรมแบบยุโรปที่โดดเด่นและมีเอกลักษณ์

 

ในช่วงปี พ.ศ. 2431-2435 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จประทับที่เกาะสีชังบ่อยครั้ง เพื่อทรงพักผ่อนพระอิริยาบถและฟื้นฟูพระพลานามัย พระองค์ทรงมีพระราชดำริให้จัดสร้างเรือนพักฟื้นสำหรับผู้ป่วย 3 หลัง เรียกว่า “อาไศรยสถาน” โดยตั้งพระราชหฤทัยให้ประชาชนทั้งชาวไทยและชาวต่างชาติสามารถเข้ามาพักรักษาตัวได้ นอกจากนี้ยังโปรดเกล้าฯ ให้สมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้าภานุรังสีสว่างวงษ์ เป็นแม่กองดูแลการก่อสร้างสาธารณสถานอื่น ๆ บนเกาะ โดยพระราชทานนามสถานที่ต่าง ๆ ให้สอดคล้องและมีความหมายเฉลิมพระเกียรติผู้ที่เกี่ยวข้อง

 

ปี พ.ศ. 2435 เป็นช่วงเวลาสำคัญที่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงประทับที่เกาะสีชังเป็นเวลานาน พระองค์ทอดพระเนตรเห็นความสวยงามของเกาะและอากาศที่ดี จึงมีพระราชประสงค์จะตั้งพระราชฐานถาวรเพื่อใช้เป็นที่ประทับในฤดูร้อน และในช่วงเวลานั้น พระนางเจ้าเสาวภาผ่องศรี พระวรราชเทวี ได้มีพระประสูติพระราชกุมารที่เกาะสีชัง พระองค์จึงพระราชทานพระนามว่า สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าจุฑาธุชธราดิลก และตั้งชื่อพระราชฐานแห่งนี้ว่า “พระจุฑาธุชราชฐาน” เพื่อเป็นเกียรติแก่พระราชโอรส

 

พระราชวังจุฑาธุชราชฐานไม่เพียงแต่เป็นสถานที่พักผ่อนของราชสำนักในยุคนั้น แต่ยังเป็นสัญลักษณ์สำคัญของการผสมผสานวัฒนธรรมตะวันตกกับศิลปกรรมไทยที่งดงาม รวมถึงสะท้อนถึงความเจริญรุ่งเรืองของสยามประเทศในสมัยรัชกาลที่ 5 ปัจจุบันพระราชวังแห่งนี้ได้รับการอนุรักษ์และเปิดให้ประชาชนทั่วไปได้เข้าชม ทำให้ผู้มาเยือนสามารถสัมผัสประวัติศาสตร์และความงามที่ทรงคุณค่าของเกาะสีชังได้อย่างใกล้ชิด ทั้งยังเป็นแหล่งท่องเที่ยวเชิงประวัติศาสตร์ที่สำคัญของจังหวัดชลบุรีและประเทศไทย

 

การเดินทาง ไปพระราชวังจุฑาธุชราชฐานนั้น เริ่มจากกรุงเทพมหานครสามารถเดินทางโดยรถยนต์ส่วนตัวหรือรถโดยสารสาธารณะไปยังท่าเรือเกาะลอย ศรีราชา จังหวัดชลบุรี ระยะทางประมาณ 120 กิโลเมตร ใช้เวลาประมาณ 1 ชั่วโมงครึ่งถึง 2 ชั่วโมง จากนั้นต่อเรือโดยสารจากท่าเรือเกาะลอยไปยังเกาะสีชัง ใช้เวลาเดินทางทางเรือประมาณ 45 นาที เมื่อถึงเกาะสีชังแล้วสามารถเช่ามอเตอร์ไซค์ สามล้อเครื่อง หรือใช้บริการรถโดยสารบนเกาะ เพื่อเดินทางไปยังพระราชวังจุฑาธุชราชฐานซึ่งตั้งอยู่ทางทิศตะวันตกเฉียงใต้ของเกาะ เส้นทางการเดินทางค่อนข้างสะดวกและมีป้ายบอกทางชัดเจน ทำให้ผู้มาเยือนสามารถเดินทางได้อย่างสะดวกสบาย ทั้งนี้ การไปเที่ยวควรตรวจสอบรอบเรือให้ดี โดยเฉพาะช่วงวันหยุดสุดสัปดาห์หรือวันหยุดนักขัตฤกษ์ที่นักท่องเที่ยวจะมีจำนวนมาก และควรเผื่อเวลาในการเดินทางเพื่อให้สามารถชมพระราชวังและสถานที่ท่องเที่ยวอื่น ๆ บนเกาะได้อย่างเต็มที่