ค่ายตากสิน

ค่ายตากสิน จังหวัดจันทบุรี เป็นสถานที่ทางประวัติศาสตร์และยุทธศาสตร์ที่มีความสำคัญอย่างยิ่งต่อประเทศไทย ทั้งในแง่การทหาร การเมือง และวัฒนธรรม โดยย้อนกลับไปในปี พ.ศ. 2310 เมื่อครั้งกรุงศรีอยุธยาเสียแก่พม่า สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชได้เสด็จเข้าตีเมืองจันทบุรีและใช้พื้นที่ดังกล่าวเป็นที่ตั้งค่ายทัพเพื่อเตรียมกำลังในการกอบกู้ชาติ การเลือกจันทบุรีเป็นฐานที่มั่นนั้นไม่เพียงแต่มีความสำคัญด้านยุทธศาสตร์ แต่ยังสะท้อนถึงความอุดมสมบูรณ์ของภูมิประเทศและทรัพยากรที่เอื้อต่อการสร้างกองกำลังที่เข้มแข็ง

 

ต่อมาในช่วงวิกฤตการณ์ ร.ศ. 112 หรือ พ.ศ. 2436 ประเทศไทยถูกบีบบังคับจากฝรั่งเศสให้ยกดินแดนฝั่งซ้ายแม่น้ำโขง รวมทั้งเขมรส่วนนอกซึ่งเคยเป็นประเทศราชของไทยให้แก่ฝรั่งเศส และในระหว่างกระบวนการเจรจาสนธิสัญญาฝรั่งเศสได้เข้ายึดครองเมืองจันทบุรีไว้เป็นประกันถึง 12 ปี ตั้งแต่ พ.ศ. 2436 จนถึง พ.ศ. 2448 เนื่องจากเมืองนี้มีความสำคัญต่อการควบคุมอ่าวสยามที่เชื่อมต่อกับแหลมมลายูซึ่งเป็นเขตอิทธิพลของอังกฤษ อีกทั้งยังเป็นทางผ่านไปยังพื้นที่ที่อุดมสมบูรณ์ในเขตพระตะบอง เสียมราฐ และศรีโสภณ อีกประเด็นสำคัญคือเมืองจันทบุรียังมีอู่ต่อเรือบริเวณปากแม่น้ำที่สามารถสร้างเรือขนาด 300-400 ตันได้ ซึ่งถือเป็นยุทธศาสตร์สำคัญที่ฝรั่งเศสใช้เพื่อตัดกำลังของไทย กองทหารฝรั่งเศสในเวลานั้นได้ตั้งค่ายทหารขึ้นที่ปากน้ำแหลมสิงห์จำนวน 1 กองร้อย และอีก 1 กองพันที่บ้านลุ่มซึ่งก็คือบริเวณค่ายตากสินในปัจจุบัน หลักฐานจากยุคนั้นยังคงเหลืออยู่ในค่าย เช่น อาคารกองรักษาการณ์ อาคารตอนสรรพาวุธและส่งกำลังบำรุง อาคารพัสดุ รวมถึงอาคารคลังแสงหมายเลข 5 และหมายเลข 6

 

หลังจากฝรั่งเศสถอนกำลังออกไปในปี พ.ศ. 2447 พื้นที่ค่ายตากสินได้ถูกปรับเปลี่ยนการใช้งานหลายครั้ง เริ่มตั้งแต่การย้ายสถานที่ราชการ โรงเรียน ศาลมณฑล และที่ว่าการอำเภอเมืองเข้าไปอยู่ในพื้นที่ค่าย จากนั้นในปี พ.ศ. 2449 ได้มีการจัดตั้งกองทหารเรือก่อนจะเปลี่ยนเป็นที่ตั้งของกองทัพบก กองพันทหารพราน ต่อมาในปี พ.ศ. 2472 ได้ถูกใช้เป็นโรงเรียนประชาบาลและบ้านพักของข้าราชการฝ่ายปกครอง มีช่วงเวลาหนึ่งที่ตำรวจตระเวนชายแดนเข้ามาใช้งาน ก่อนที่จะถูกส่งต่อให้นาวิกโยธินเข้ามาประจำการ ในปี พ.ศ. 2479 พื้นที่นี้ได้ถูกใช้เป็นที่ตั้งของกองพันทหารม้าที่ 4 และภายหลังในปี พ.ศ. 2488 ถูกใช้เป็นที่ตั้งของกองพันทหารราบนาวิกโยธินที่ 3 ที่มีผลงานโดดเด่นในสงครามอินโดจีน แต่ต่อมาหน่วยนี้ถูกยุบในปี พ.ศ. 2494 และมีทหารบกจำนวน 1 หมวดมารักษาการณ์แทน

 

ในปี พ.ศ. 2497 ได้มีการจัดตั้งกองป้องกันพิเศษจันทบุรี อัตรา 1 กองร้อย และใช้พื้นที่ร่วมกับโรงเรียนพลตำรวจภูธรภาค 2 จนถึงปี พ.ศ. 2499 โรงเรียนได้ย้ายออกไป จากนั้นในปี พ.ศ. 2498 ได้มีการขยายกำลังกองป้องกันพิเศษจาก 1 กองร้อยเป็น 1 กองพัน และกองพันทหารราบที่ 2 นาวิกโยธินได้ถือเอาวันที่ 24 ตุลาคม พ.ศ. 2498 เป็นวันสถาปนาหน่วย กระทั่งในปี พ.ศ. 2507 กองพันนี้ได้รับพระราชทานนามที่ตั้งหน่วยว่า “ค่ายตากสิน” ซึ่งสืบเนื่องมาจนถึงปัจจุบัน

 

ความสำคัญของค่ายตากสินเพิ่มมากขึ้นเมื่อวันที่ 18 เมษายน พ.ศ. 2518 กองกำลังด้านจันทบุรี–ตราดได้ย้ายกองบัญชาการจากค่ายกรมหลวงชุมพร จังหวัดชลบุรี มายังค่ายตากสิน และต่อมาในวันที่ 3 พฤษภาคม พ.ศ. 2522 ได้ก่อตั้งกองบัญชาการป้องกันชายแดนจันทบุรีและตราด หรือ กปช.จต. เพื่อดูแลพื้นที่ยุทธศาสตร์ภาคตะวันออกของประเทศ การปรับโครงสร้างทางทหารยังดำเนินต่อเนื่อง โดยในปี พ.ศ. 2521 กองพันทหารราบที่ 2 นาวิกโยธินถูกแปรสภาพเป็นกองพันทหารราบที่ 2 กรมทหารราบที่ 1 กรมผสมนาวิกโยธิน และในปี พ.ศ. 2532 ได้ปรับเป็นกองพันทหารราบที่ 2 กรมทหารราบที่ 1 กองพลนาวิกโยธิน หน่วยบัญชาการนาวิกโยธิน

 

ปัจจุบันค่ายตากสินยังคงเป็นที่ตั้งสำคัญของกองทัพเรือ โดยมีหน่วยหลักคือกองพันทหารราบที่ 2 กรมทหารราบที่ 1 กองพลนาวิกโยธิน กองบัญชาการป้องกันชายแดนจันทบุรีและตราด รวมถึงหมวดบิน 41 ฝูงบินทหารเรือ 3141 ภายในค่ายยังมีสิ่งอำนวยความสะดวกหลายอย่าง เช่น กองร้อยพยาบาล สนามยิงปืนค่ายตากสิน ลานจอดอากาศยาน และสระว่ายน้ำลูกตากสิน

 

สิ่งที่ดึงดูดความสนใจของผู้มาเยือนคือโบราณสถานค่ายทหารฝรั่งเศส ซึ่งมีที่มาจากวิกฤตการณ์ ร.ศ. 112 อาคารเหล่านี้ได้รับการบูรณะโดยมูลนิธิอนุรักษ์โบราณสถานในพระราชวังเดิมร่วมกับกรมศิลปากร โดยเริ่มบูรณะในปี พ.ศ. 2551 และเปิดใช้งานหลังการบูรณะอย่างเป็นทางการโดยสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ใช้งบประมาณทั้งสิ้น 45 ล้านบาทจากการบริจาคและการสนับสนุนจากภาคส่วนต่าง ๆ ทั้งไทยและฝรั่งเศส ปัจจุบันอาคาร 7 หลังได้ถูกปรับเป็นพื้นที่เรียนรู้ที่สำคัญ เช่น อาคารกองรักษาการณ์ที่จัดแสดงพระราชประวัติและพระราชกรณียกิจของรัชกาลที่ 5 อาคารที่พักทหารที่ดัดแปลงเป็นห้องสมุด อาคารคลังพัสดุที่เล่าเรื่องประวัติเมืองจันทบุรีและการบูรณะ อาคารกองบัญชาการทหารที่นำเสนอความสัมพันธ์ไทย–ฝรั่งเศสตั้งแต่อดีตจนถึงรัชกาลที่ 8 อาคารคุมขังที่จัดแสดงกระบวนการอนุรักษ์โบราณสถาน รวมถึงอาคารคลังกระสุนดินดำ 2 หลังที่นำเสนอเรื่องราวการรบที่เกาะช้างและความสัมพันธ์ไทย–ฝรั่งเศสในปัจจุบัน

 

โบราณสถานค่ายทหารฝรั่งเศสแห่งนี้เปิดให้เข้าชมฟรีทุกวันตั้งแต่เวลา 08.30–16.30 น. และกลายเป็นหนึ่งในแหล่งเรียนรู้และท่องเที่ยวทางประวัติศาสตร์ที่สะท้อนถึงความเปลี่ยนแปลงของเมืองจันทบุรีตั้งแต่ยุคสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช จนถึงยุคความสัมพันธ์ระหว่างไทยกับนานาชาติในปัจจุบัน ค่ายตากสินจึงไม่เพียงแต่เป็นสัญลักษณ์แห่งความกล้าหาญและการต่อสู้เพื่อเอกราช แต่ยังเป็นแหล่งเรียนรู้ทางวัฒนธรรมและการทหารที่ทรงคุณค่าของชาติไทยอีกด้วย

 

การเดินทาง ใช้ทางหลวงหมายเลข 3 เมื่อถึงสี่แยกเขาไร่ยา ให้เลี้ยวขวาเข้าทางหลวงหมายเลข 316 ประมาณ 6 กิโลเมตร ถึงสี่แยกพระยาตรัง ให้เลี้ยวซ้ายเข้าถนนท่าหลวง ตรงไป จะพบค่ายตากสินอยู่ด้านซ้ายมือ