วัดทองทั่ว

วัดทองทั่ว ตั้งอยู่ในตำบลคลองนารายณ์ อำเภอเมือง จังหวัดจันทบุรี เป็นสถานที่ท่องเที่ยวเชิงประวัติศาสตร์ที่สำคัญและมีคุณค่าต่อการศึกษาเรื่องโบราณสถาน โบราณวัตถุ และประวัติศาสตร์ท้องถิ่น ภายในวัดยังเป็นที่ตั้งของพิพิธภัณฑ์โบราณสถานเมืองเพนียด ซึ่งรวบรวมความรู้เกี่ยวกับโบราณวัตถุและเรื่องราวทางประวัติศาสตร์ของพื้นที่อย่างครบถ้วน

 

วัดทองทั่ว เดิมมีชื่อว่า วัดเพนียด ซึ่งตั้งอยู่ห่างไปทางด้านตะวันออกเฉียงใต้ของวัดปัจจุบันประมาณ 500 เมตร ก่อนจะกลายเป็นวัดร้างในเวลาต่อมา จากนั้นจึงมีการย้ายวัดมาอยู่ในตำแหน่งปัจจุบันและเปลี่ยนชื่อเป็นวัดทองทั่ว ตามตำนานเรื่องนางกาไว เอกสารของกรมการศาสนาระบุว่าวัดทองทั่วเป็นวัดสมบูรณ์ที่ได้รับการรับรองตามพระราชบัญญัติปกครองคณะสงฆ์ ร.ศ.121 วัดทองทั่วก่อตั้งขึ้นเมื่อปีพ.ศ.2310 และได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมาในปีพ.ศ.2318 สันนิษฐานว่าในอดีตวัดทองทั่วอาจเคยเป็นพระอารามหลวง เนื่องจากใบสีมารอบพระอุโบสถเป็นใบสีมาคู่ทั้ง 8 ทิศ ซึ่งเป็นหลักฐานสำคัญที่สะท้อนถึงสถานะและความสำคัญของวัดในสมัยกรุงธนบุรี

 

บันทึกสมัยรัชกาลที่ 5 ระบุว่า วัดทองทั่วเป็นหนึ่งในวัดที่เหมาะสมต่อการจัดตั้งโรงเรียนหลวง เพราะอยู่ใกล้ชุมชนและได้รับความนิยมจากราษฎร วัดทองทั่วจึงเริ่มมีการสอนพื้นฐาน เช่น การอ่านเขียนอักษรไทยตั้งแต่ปฐม ก.กา ทำให้วัดทองทั่วเติบโตและเจริญรุ่งเรืองเรื่อยมา โดยมีเจ้าอาวาสปกครองต่อเนื่องและเคยเป็นรองเจ้าคณะแขวงถึง 4 รูป

 

ในส่วนของโบราณสถานและโบราณวัตถุ พระอุโบสถของวัดทองทั่วได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมาในปีพ.ศ.2318 ศิลปะของโครงสร้างอาคารดั้งเดิมเป็นสถาปัตยกรรมที่นิยมในสมัยอยุธยาตอนปลาย แต่ตลอดเวลามีการบูรณะ ซ่อมแซม และต่อเติมโดยเจ้าอาวาสหลายรุ่น ทำให้บางส่วนของศิลปะเดิมเลือนหายไปและถูกแทนที่ด้วยงานศิลปะร่วมสมัย เช่น การบูรณะหลังคา ทาสี และปรับปรุงหน้าบันให้เหมาะสมกับยุคสมัย แต่บางส่วนยังคงอนุรักษ์องค์ประกอบดั้งเดิมไว้

 

ใบสีมารอบพระอุโบสถวัดทองทั่วเป็นใบสีมาคู่ที่สะท้อนถึงสถานะของวัดในฐานะพระอารามหลวง ใบสีมานี้ใช้กำหนดเขตแดนสำหรับทำสังฆกรรม และแสดงให้เห็นว่ามีพระราชศรัทธาหรือเจ้าเมืองจันทบุรีเป็นผู้ขอพระราชทานใบสีมา ซึ่งลักษณะใบสีมาของวัดทองทั่วถือว่าเป็นศิลปะนิยมสมัยอยุธยา มีรูปเทวดานั่งประนมมือถือดอกบัวสองดอกซ้ายขวา ซึ่งผู้รู้บางท่านมองว่าเป็นศิลปะแบบศรีวิชัย หรือเป็นการเลียนแบบศิลปะสมัยอยุธยา

 

ภายในอุโบสถยังมีพระประธานเก่าที่อยู่คู่มากับอาคารเดิม ไม่มีการเปลี่ยนแปลงสำคัญ โดยในปีพ.ศ.2471 มีการบูรณะปรับองค์พระประธานให้ตั้งตรง พร้อมกับพบพระยอดธงเนื้อชิน เงิน ทอง นาค จำนวนมาก รวมถึงโกศงาช้างและแผ่นทองรูปใบโพธิ์ที่มีจารึกอักษรขอมระบุว่าพระอัฐิถูกนำมาจากพระเจ้าตากโดยพระยาจันทบุรี ส่วนหนึ่งของสมบัติได้ถูกเก็บรักษาไว้ในวัด ส่วนแผ่นใบโพธิ์ทองคำและพระยอดธงทองคำ-นาคบางส่วนสูญหายไปในเวลาต่อมา แต่ปัจจุบันวัดยังเปิดให้สาธุชนได้กราบไหว้พระอัฐิและนมัสการหลวงพ่อทอง รวมถึงเยี่ยมชมพิพิธภัณฑ์เมืองเพนียด

 

นอกจากอุโบสถ วัดทองทั่วยังมีเจดีย์สององค์ในรูปทรงลังกาที่นิยมในสมัยอยุธยา สันนิษฐานว่าเจดีย์ทั้งสององค์สร้างขึ้นพร้อมกับวัด มีอายุราว 200 ปี ลวดลายศิลปะผสมผสานสะท้อนถึงฝีมือช่างในสมัยนั้น เจดีย์เหล่านี้ถือเป็นโบราณสถานสำคัญที่บ่งบอกถึงความเจริญรุ่งเรืองของวัดทองทั่วในอดีต เป็นแหล่งเรียนรู้ทางประวัติศาสตร์ที่สำคัญของจังหวัดจันทบุรีและยังคงรักษาคุณค่าทางศิลปวัฒนธรรมไว้ให้คนรุ่นหลังได้ศึกษาและเยี่ยมชม

 

วัดทองทั่ว จึงไม่เพียงเป็นศูนย์รวมความศรัทธาและกิจกรรมทางศาสนา แต่ยังเป็นแหล่งเรียนรู้และท่องเที่ยวเชิงประวัติศาสตร์ที่สำคัญ เป็นทั้งตัวแทนของสถาปัตยกรรมสมัยอยุธยาและกรุงธนบุรี รวมถึงเป็นแหล่งอนุรักษ์โบราณวัตถุและพิพิธภัณฑ์ที่ให้ผู้สนใจศึกษาเรื่องราวและคุณค่าทางวัฒนธรรมของจันทบุรีได้อย่างเต็มที่