เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าทุ่งใหญ่นเรศวร-ห้วยขาแข้ง

เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าทุ่งใหญ่นเรศวร-ห้วยขาแข้ง เป็นหนึ่งในแหล่งมรดกโลกทางธรรมชาติที่สำคัญของประเทศไทย ตั้งอยู่ทางภาคตะวันตกของประเทศ ครอบคลุมพื้นที่ในจังหวัดอุทัยธานี ตาก และกาญจนบุรี ใกล้ชายแดนประเทศพม่า พื้นที่รวมทั้งสิ้นกว่า 622,200 เฮกตาร์ เป็นเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าที่ใหญ่ที่สุดในคาบสมุทรอินโดจีนและถือว่าเป็นพื้นที่ป่าที่เข้าถึงได้น้อยที่สุด อีกทั้งยังเป็นบริเวณที่ได้รับการรบกวนน้อยที่สุดในประเทศไทย เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่านี้ประกอบด้วยสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมขนาดใหญ่ประมาณ 77 เปอร์เซ็นต์ โดยเฉพาะช้างและเสือ นกขนาดใหญ่ประมาณ 50 เปอร์เซ็นต์ และสัตว์มีกระดูกสันหลังบกประมาณ 33 เปอร์เซ็นต์ของสัตว์ที่พบในภูมิภาค ซึ่งทั้งหมดสามารถพบได้ในแหล่งมรดกโลกแห่งนี้

 

เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าทุ่งใหญ่นเรศวรครอบคลุมพื้นที่ในจังหวัดตากและกาญจนบุรีประมาณ 3,647 ตารางกิโลเมตร เป็นแหล่งกำเนิดของแม่น้ำสำคัญ เช่น แม่น้ำแควน้อยและแม่น้ำแควใหญ่ ซึ่งน้ำเหล่านี้เป็นต้นกำเนิดของระบบนิเวศที่อุดมสมบูรณ์และสนับสนุนความหลากหลายทางชีวภาพของพื้นที่ ในขณะที่เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าห้วยขาแข้ง ตั้งอยู่ในจังหวัดอุทัยธานี ครอบคลุมพื้นที่ประมาณ 2,575 ตารางกิโลเมตร โดยมีลักษณะป่าที่หลากหลาย ทั้งป่าดิบแล้ง ป่าดิบเขา ป่าทุ่งหญ้า ป่าเบญจพรรณ และป่าเต็งรัง ทำให้เกิดความหลากหลายของพันธุ์พืชและสัตว์หลายชนิด บางชนิดเป็นสัตว์ใกล้สูญพันธุ์ เช่น ควายป่า เสือดาว เลียงผา หมาป่า ไก่ป่า และนกยูงไทย

 

เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าทุ่งใหญ่นเรศวร-ห้วยขาแข้ง ได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นมรดกโลกทางธรรมชาติในปี พ.ศ. 2534 โดยคณะกรรมการมรดกโลกของยูเนสโกในการประชุมสมัยสามัญครั้งที่ 15 ที่เมืองคาร์เทจ ประเทศตูนิเซีย โดยผ่านข้อกำหนดและหลักเกณฑ์หลายประการ ได้แก่ ความงดงามและเอกลักษณ์ของปรากฏการณ์ทางธรรมชาติ การเป็นตัวแทนของกระบวนการเปลี่ยนแปลงทางธรณีวิทยาและวิวัฒนาการทางชีววิทยา รวมถึงความสำคัญในการอนุรักษ์ถิ่นที่อยู่อาศัยของชนิดสัตว์และพันธุ์พืชที่หายากหรือใกล้สูญพันธุ์ การขึ้นทะเบียนครั้งนี้ยังเกิดขึ้นพร้อมกับการขึ้นทะเบียนนครประวัติศาสตร์พระนครศรีอยุธยาและเมืองประวัติศาสตร์สุโขทัยและเมืองบริวาร โดยเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่านี้ถือเป็นแหล่งมรดกโลกทางธรรมชาติแห่งแรกของประเทศไทย

 

เนื่องจากเป็นเขตอนุรักษ์ที่มีความอ่อนไหวสูง การเข้าเยี่ยมชมพื้นที่ป่าธรรมชาติในเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าโดยทั่วไปจึงถูกจำกัด แต่ห้วยขาแข้งได้เปิดจุดผ่อนปรนให้ประชาชนเข้าไปศึกษาธรรมชาติได้ 3 จุดหลัก จุดแรกคือบริเวณสำนักงานเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าห้วยขาแข้ง อำเภอลานสัก ซึ่งมีกิจกรรมเดินป่าเส้นทางของบ้านเสือและการสักการะอนุสรณ์สถานของคุณสืบ นาคะเสถียร จุดที่สองคือบริเวณหน่วยพิทักษ์ป่าไซเบอร์ อำเภอห้วยคต โดยมีกิจกรรมตั้งแคมป์ริมน้ำตกไซเบอร์ และจุดที่สามคือบริเวณหน่วยพิทักษ์ป่าห้วยแม่ดี อำเภอบ้านไร่ ที่มีกิจกรรมตั้งแคมป์ตามโครงการห้องรับแขกห้วยขาแข้ง พร้อมเส้นทางศึกษาธรรมชาติ การเข้าเยี่ยมชมในเขตฯ จำเป็นต้องปฏิบัติตามกฎระเบียบอย่างเคร่งครัดเพื่อรักษาสมดุลของระบบนิเวศและปกป้องสัตว์ป่า

 

ภายในบริเวณที่ทำการเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า มีรูปปั้นคุณสืบ นาคะเสถียร หันหน้าไปทางทิศตะวันตกเฉียงใต้ เพื่อสื่อถึงความห่วงใยในผืนป่าตะวันตก บันได 8 ขั้นที่ตั้งอยู่บริเวณนี้มีความหมายเชิงสัญลักษณ์ แสดงถึงระยะเวลาที่คุณสืบดำรงตำแหน่งหัวหน้าเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า 8 เดือน รวมถึงลวดลายบนบันไดที่สะท้อนถึงอุปสรรคในการปฏิบัติงานที่เกิดขึ้น

 

เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าทุ่งใหญ่นเรศวร-ห้วยขาแข้ง จึงไม่เพียงแต่เป็นแหล่งมรดกโลกทางธรรมชาติที่มีความสำคัญระดับนานาชาติ แต่ยังเป็นดินแดนแห่งความอุดมสมบูรณ์ของทรัพยากรธรรมชาติที่ควรค่าแก่การอนุรักษ์ เพื่อให้คนรุ่นหลังได้เรียนรู้และสัมผัสความมหัศจรรย์ของระบบนิเวศและความหลากหลายทางชีวภาพที่หายากและทรงคุณค่านี้ตลอดไป

 

หากต้องการศึกษาธรรมชาติและสัตว์ป่าหายาก การเข้าเยี่ยมชมเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าทุ่งใหญ่นเรศวร-ห้วยขาแข้งถือเป็นประสบการณ์ที่ล้ำค่า ทั้งนี้ การท่องเที่ยวต้องเกิดขึ้นด้วยความรับผิดชอบและเคารพต่อธรรมชาติ เพื่อรักษาแหล่งมรดกโลกแห่งนี้ให้คงอยู่ต่อไปอย่างยั่งยืน