ศูนย์พัฒนาโครงการหลวงแกน้อย

Rating: 3.1/5 (7 votes)

วันเปิดทำการ: ทุกวัน

เวลาเปิดทำการ: 08.00–16.30 น.

 

ศูนย์พัฒนาโครงการหลวงแกน้อย เป็นปลายทางพักผ่อนในเชียงใหม่สำหรับคนที่อยากได้ทั้งอากาศภูเขา ความเงียบสงบ และเรื่องเล่าของ “งานพัฒนาบนพื้นที่สูง” แบบที่เห็นภาพจริงมากกว่าการมาเดินชมสวนเฉย ๆ ที่นี่อยู่ในตำบลเมืองนะ อำเภอเชียงดาว เป็นพื้นที่รอยต่อชายแดนที่เคยมีเงื่อนไขทางภูมิศาสตร์และเศรษฐกิจทำให้ชุมชนเข้าถึงโอกาสได้ยาก แต่เมื่อมีโครงการหลวงเข้ามาวางระบบการทำกิน การใช้น้ำ และการพัฒนาอาชีพ ภาพของพื้นที่จึงค่อย ๆ เปลี่ยนจากความไม่มั่นคงไปสู่ความเป็นไปได้ของชีวิตที่ยืนระยะได้

 

จุดเริ่มต้นของศูนย์ฯ เชื่อมกับเหตุการณ์สำคัญเมื่อวันที่ 27 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2523 ที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวและสมเด็จพระนางเจ้าพระบรมราชินีนาถเสด็จเยี่ยมราษฎรชาวเขาเผ่ามูเซอที่บ้านแกน้อย และทรงรับทราบปัญหาหลักของชุมชนในเวลานั้น ไม่ว่าจะเป็นรายได้ที่พึ่งพาการปลูกฝิ่น การปลูกข้าวที่ทำได้เพียงปีละ 1 ครั้ง และผลผลิตที่เริ่มลดลงจากการปลูกพืชชนิดเดิมต่อเนื่องโดยไม่บำรุงดิน จนเกิดปัญหาดินเสื่อมและการพังทลายของดินตามมา

 

สิ่งที่ทำให้การพัฒนาพื้นที่แกน้อย “วางแผนแล้วเดินต่อได้จริง” คือธรรมชาติของพื้นที่ที่ลาดเทแต่ไม่ชันเกินไป และมีแหล่งน้ำที่สามารถพัฒนาเพื่อใช้ทั้งอุปโภคบริโภคในหมู่บ้านและใช้ทำการเกษตรได้ เมื่อบวกกับแนวคิดเรื่องการปลูกพืชให้เหมาะกับสภาพแวดล้อมเพื่อสร้างรายได้ที่มั่นคง จึงโปรดเกล้าฯ พระราชทานทรัพย์ส่วนพระองค์เป็นงบสำหรับการดำเนินงาน แนวทางนี้ทำให้แกนของศูนย์ฯ ไม่ได้หยุดอยู่ที่ “ปลูกอะไรแทนฝิ่น” แต่ไปไกลถึงการทำเกษตรถาวรและการยกระดับปัจจัยพื้นฐานของชุมชนให้มีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นในระยะยาว

 

ในเชิงพื้นที่รับผิดชอบ ศูนย์พัฒนาโครงการหลวงแกน้อยดูแลพื้นที่ 91.53 ตารางกิโลเมตร (57,210 ไร่) ครอบคลุม 13 หมู่บ้าน ประชากรหลักเป็นกลุ่มชาติพันธุ์มูเซอแดง จีนยูนนาน และไทยใหญ่ โดยมีทั้งชุมชนที่นับถือพุทธและคริสต์ร่วมกัน ความเป็นพื้นที่ชายแดนทำให้แกน้อยเคยถูกมองว่าเป็น “เมืองปิด” ในเชิงการเข้าถึง แต่การทำงานของโครงการหลวงช่วยเปิดทางเลือกด้านอาชีพและความรู้ ทำให้ความเจริญด้านต่าง ๆ ค่อย ๆ ไหลเข้าไปอย่างเป็นระบบมากขึ้น

 

กิจกรรมที่คนมาเยือนนิยมคือการท่องเที่ยวเชิงเกษตร เพราะทำให้การเดินชมภูเขาไม่ใช่แค่ “ดูวิว” แต่เป็นการเห็นวิธีคิดเรื่องการปลูกพืชบนพื้นที่สูงแบบจับต้องได้ คุณสามารถเดินชมแปลงสาธิตและแปลงส่งเสริมผลผลิตทางการเกษตร เช่น มะเขือเทศเชอรี่หวานสีแดง รวมถึงแปลงสาธิตการปลูกไม้ผลอย่างแมคคาเดเมีย บ๊วย และพลัม ตลอดจนแปลงไม้ดอกที่ช่วยให้พื้นที่มีสีสันตามฤดูกาล การเดินดูแปลงในลักษณะนี้ทำให้เห็นว่าการเกษตรบนพื้นที่สูงต้องอาศัยวินัยเรื่องดิน เรื่องน้ำ และการเลือกชนิดพืชให้สอดคล้องกับภูมิอากาศอย่างจริงจัง

 

ด้านวัฒนธรรม แกน้อยมีเสน่ห์ตรงที่คุณได้เห็นวิถีชีวิตของกลุ่มชาติพันธุ์ที่หลากหลาย ตั้งแต่มูเซอ งานหัตถกรรมทอผ้า ไปจนถึงชุมชนจีนยูนนานที่มีเรื่องเล่าการตั้งถิ่นฐานและการอนุรักษ์บ้านดินแบบดั้งเดิม อีกมุมหนึ่งคือวิถีของชาวลาหู่ที่เด่นเรื่องงานทอผ้าและงานเย็บปักลวดลาย เมื่อมาในช่วงเทศกาลอย่าง “ปีใหม่มูเซอ” ที่จัดในเดือนกุมภาพันธ์ คุณจะได้เห็นการเต้นจะคึเป็นวงกลมตามจังหวะดนตรี ซึ่งสะท้อนทั้งความสนุกและความเป็นชุมชนในพิธีกรรมร่วมสมัยของคนบนภูเขา

 

ถ้าคุณชอบธรรมชาติแบบไม่ต้องเร่ง ศูนย์ฯ และพื้นที่รอบข้างมีจุดให้ไปต่อได้หลายแบบ ตั้งแต่วิวป่าสนธรรมชาติ ไปจนถึงเส้นทางที่พาคุณเข้าไปเจอถ้ำและน้ำตกที่อยู่ไม่ไกลจากศูนย์ฯ มากนัก เช่น ถ้ำไชยา ถ้ำลอด และน้ำตกห้วยจันทร์ที่เป็นน้ำตกหลายชั้น บางคนเลือกวางทริปต่อเนื่องไปยังบ้านเปียง อำเภอหลวงเวียงแหง เพื่อสัมผัสชุมชนไทยใหญ่ชายแดนและชมวิวระหว่างทางที่ให้บรรยากาศภูเขาคั่นหุบเขาแบบเต็มตา

 

ของฝากของที่ระลึกของแกน้อยจะให้ความรู้สึก “ซื้อแล้วมีที่มา” เพราะเป็นผลผลิตตามฤดูกาลของโครงการหลวงและสินค้าหัตถกรรมจากชุมชน เช่น ย่ามและงานผ้าที่สะท้อนทักษะการทำมือของคนในพื้นที่ การเลือกซื้อของแบบนี้ไม่ใช่แค่ได้ของกลับบ้าน แต่เป็นการช่วยให้การท่องเที่ยวหมุนกลับไปเป็นรายได้ของชุมชนจริง

 

เรื่องที่พักและอาหาร ภายในศูนย์ฯ มีบ้านพักแบบเรียบง่ายให้บริการ มีจุดกางเต็นท์ และมีบริการเช่าเต็นท์พร้อมถุงนอน สำหรับกลุ่มที่ต้องการความสะดวกสบายมากขึ้นสามารถเลือกที่พักในพื้นที่ใกล้เคียงตามความเหมาะสม อีกข้อที่ควรรู้คือภายในศูนย์ฯ ไม่มีร้านอาหารแบบเดินเข้าไปสั่งได้ทันที แต่สามารถประสานสั่งอาหารล่วงหน้าได้เมื่อเดินทางมาเป็นหมู่คณะ ดังนั้นการวางแผนก่อนเดินทางจึงสำคัญมาก โดยเฉพาะถ้าตั้งใจค้างคืน

 

การเดินทาง เริ่มจากเชียงใหม่ ใช้ทางหลวงหมายเลข 107 (เชียงใหม่–ฝาง) ผ่านอำเภอเชียงดาว ใช้เส้นทางเลี่ยงเมืองได้ จากนั้นถึงสามแยกเมืองงายให้เลี้ยวซ้ายเข้าทางหลวงหมายเลข 1173 (เมืองงาย–เมืองนะ) ผ่านเมืองนะ ก่อนขึ้นลงเขาเข้าสู่แอ่งที่ราบซึ่งเป็นที่ตั้งของบ้านแกน้อย เส้นทางเป็นลาดยางสลับลูกรังเป็นบางช่วงสั้น ๆ และสามารถเดินทางได้ตลอดปี แต่ควรขับด้วยความระมัดระวังเพราะทางขึ้นลงเขามีช่วงชันและระยะทางยาว

 

เพราะแกน้อยเป็นพื้นที่ชุมชนชายแดนที่มีชีวิตอยู่จริง การมาเยือนที่นี่จะสนุกขึ้นมากถ้าคุณมาแบบให้เกียรติพื้นที่ ขออนุญาตก่อนถ่ายภาพเมื่อเข้าใกล้บ้านเรือนหรือกิจกรรมของคนในชุมชน รักษาความสงบ ไม่ทิ้งขยะ และไม่เร่งจังหวะของพื้นที่ให้กลายเป็น “โชว์เพื่อการท่องเที่ยว” แค่มาแบบสุภาพและตั้งใจฟัง คุณจะได้เห็นความหมายของโครงการหลวงในแบบที่อ่านจากป้ายอย่างเดียวไม่เคยพาไปถึง

 

 

ตอบ: อยู่ที่บ้านแกน้อย ตำบลเมืองนะ อำเภอเชียงดาว จังหวัดเชียงใหม่

 

ตอบ: เปิดทุกวัน เวลา 08.00–16.30 น.

 

ตอบ: มาได้ทั้งปี โดยชนิดพืชและความเด่นของแปลงจะเปลี่ยนไปตามฤดูกาล ถ้าตั้งใจดูพืชเฉพาะชนิด แนะนำโทรสอบถามศูนย์ฯ ก่อนเดินทาง

 

ตอบ: มีบ้านพักแบบเรียบง่ายและจุดกางเต็นท์ พร้อมบริการเช่าเต็นท์/ถุงนอน รายละเอียดการจองและเงื่อนไขแนะนำติดต่อศูนย์ฯ โดยตรง

 

ตอบ: ได้ โดยถ้ำไชยาอยู่ห่าง 5 กม. และน้ำตกห้วยจันทร์ห่าง 4.5 กม. ควรเช็กสภาพอากาศและสอบถามเส้นทางล่าสุดในพื้นที่ก่อนออกเดิน

 

ตอบ: ควรให้เกียรติพื้นที่พิธีกรรม ขออนุญาตก่อนถ่ายภาพ รักษาความสุภาพ และไม่รบกวนพื้นที่ส่วนตัวของชุมชน