พิพิธภัณฑ์ธนารักษ์ (ศาลาธนารักษ์ 1)

Rating: 3.1/5 (7 votes)

วันเปิดทำการ: วันจันทร์–วันอาทิตย์ (เปิดทุกวัน โดยวันจันทร์เปิดเฉพาะนิทรรศการหมุนเวียนชั้น 1 และห้องสมุด)

เวลาเปิดทำการ: วันจันทร์–วันศุกร์ 08.30–16.30 น., วันเสาร์–อาทิตย์และวันหยุดนักขัตฤกษ์ 10.00–18.00 น.

 

พิพิธภัณฑ์ธนารักษ์ (ศาลาธนารักษ์ 1) ตั้งอยู่เลขที่ 52 ถนนราชดำเนิน ตำบลศรีภูมิ กลางย่านเมืองเก่าเชียงใหม่บนเส้นถนนเดียวกับถนนคนเดินวันอาทิตย์ เชื่อมจากประตูท่าแพไปจนถึงวัดพระสิงห์ เดิมทีอาคารหลังนี้คือคุ้มของเจ้าทิพยวรรณ ณ เชียงตุง คฤหาสน์สองชั้นครึ่งตึกครึ่งไม้ทรงสูงโปร่งที่เคยเป็นบ้านของเจ้านายฝ่ายเหนือ มีบริเวณกว้างขวางและโดดเด่นด้วยสถาปัตยกรรมแบบโคโลเนียลผสมล้านนา ต่อมาในปี พ.ศ. 2538 กรมธนารักษ์ได้เข้ามาปรับเปลี่ยนอาคารและที่ดินราชพัสดุแปลงนี้ให้กลายเป็น “ศาลาธนารักษ์ 1” และพัฒนาต่อเนื่องจนกลายเป็น “พิพิธภัณฑ์ธนารักษ์ จังหวัดเชียงใหม่” ในปัจจุบัน ทำหน้าที่เป็นทั้งพิพิธภัณฑ์เงินตราไทย ศูนย์การเรียนรู้ด้านประวัติศาสตร์เศรษฐกิจ และจุดให้บริการแลกเหรียญกษาปณ์สำหรับประชาชนในภาคเหนือ

 

หัวใจของพิพิธภัณฑ์ธนารักษ์คือการรวบรวมและจัดแสดง “ทรัพย์สินโบราณอันมีค่า” โดยเฉพาะเงินตราไทยในช่วงเวลาต่าง ๆ เหรียญกษาปณ์ ธนบัตร และเงินรูปแบบพิเศษที่สะท้อนทั้งเรื่องราวทางเศรษฐกิจ การเมือง และสังคมของบ้านเมือง ตั้งแต่สมัยที่ใช้หอยเบี้ย เงินพดด้วง เงินฮาง เงินคอก และเงินตราในอาณาจักรล้านนา จนถึงเหรียญกษาปณ์และธนบัตรไทยยุคใหม่ที่หลายคนคุ้นตากันดี การเดินชมแต่ละโซนเปรียบเสมือนการเดินตามเส้นเวลาเงินตรา จากยุคที่การแลกเปลี่ยนยังผูกโยงกับชุมชนท้องถิ่น ไปจนถึงระบบการเงินสมัยใหม่ที่กลายเป็นโครงสร้างสำคัญของเศรษฐกิจไทยในปัจจุบัน

 

นอกจากเงินตราแล้ว ภายในพิพิธภัณฑ์ยังจัดแสดงเครื่องราชอิสริยยศ เครื่องราชอิสริยาภรณ์ และเหรียญที่ระลึกในวาระสำคัญต่าง ๆ ของชาติ ซึ่งเป็นหลักฐานสะท้อนความสัมพันธ์ระหว่างสถาบันพระมหากษัตริย์ รัฐ และประชาชน ผู้เข้าชมจะได้เห็นความงดงามประณีตของงานช่างศิลป์บนเครื่องราชอิสริยาภรณ์แต่ละชิ้น ตลอดจนเรียนรู้ความหมายเชิงสัญลักษณ์ที่แฝงอยู่ในลายประดับ รูปทรง สี และระดับชั้นของเครื่องราชฯ ที่สะท้อนเกียรติยศและการยกย่องเชิดชูผู้ทำคุณประโยชน์ต่อประเทศ

 

บทบาทสำคัญอีกด้านของพิพิธภัณฑ์ธนารักษ์ คือการทำหน้าที่เป็นศูนย์รับแลก–จ่ายแลกเหรียญกษาปณ์ และตรวจพิสูจน์เหรียญกษาปณ์ในภูมิภาค สำหรับประชาชนที่ต้องการแลกเหรียญใหม่ เหรียญสะอาด หรือตรวจสอบเหรียญที่ชำรุดหรือสงสัยว่าเป็นของปลอม พื้นที่ส่วนหนึ่งของพิพิธภัณฑ์จึงไม่ได้เป็นเพียงพื้นที่จัดแสดง แต่เป็น “เคาน์เตอร์บริการจริง” ที่เชื่อมโลกของพิพิธภัณฑ์เข้ากับชีวิตประจำวันของผู้คนในเมืองเชียงใหม่และจังหวัดใกล้เคียง นอกจากนี้ยังมีมุมจำหน่ายผลิตภัณฑ์ที่ระลึกเกี่ยวกับเหรียญกษาปณ์และธนบัตรไทย เช่น ชุดเหรียญที่ระลึก หรือของที่ระลึกที่ออกแบบจากลวดลายเงินตรา ให้ผู้สนใจสะสมหรือซื้อกลับไปเป็นของฝาก

 

ในปี พ.ศ. 2559 พิพิธภัณฑ์ธนารักษ์ได้รับการปรับปรุงครั้งใหญ่ ทั้งในแง่การจัดแสดงและพื้นที่ใช้งาน มีการบูรณะอาคารเดิมให้ยังคงเอกลักษณ์สถาปัตยกรรมไว้ พร้อมทั้งต่อเติมสิ่งอำนวยความสะดวกสำหรับผู้เข้าชมให้เหมาะกับยุคสมัย เช่น ระบบไฟแสงสว่าง ทางเดินที่ปลอดภัย และพื้นที่นั่งพักผ่อน นอกจากนี้ยังได้สร้างอาคารใหม่เพิ่มเติมอีก 2 หลัง เพื่อใช้รองรับนิทรรศการหมุนเวียนและกิจกรรมต่าง ๆ รวมถึงปรับภูมิทัศน์โดยรอบให้กลายเป็นลานโล่งและสวนเล็ก ๆ ที่เชื่อมโยงกับชุมชนเมืองเก่าภายนอก ทำให้ภาพรวมของพิพิธภัณฑ์มีทั้งกลิ่นอายของอดีตและความเป็นพิพิธภัณฑ์ร่วมสมัยไปพร้อมกัน

 

รูปแบบการจัดแสดงภายในพิพิธภัณฑ์ธนารักษ์ออกแบบให้ผู้ชมสามารถ “เรียนรู้ผ่านการเล่น” ได้อย่างเป็นธรรมชาติ นิทรรศการหลายส่วนใช้สื่อหลากหลาย ทั้งภาพวาด แผ่นกราฟิก วิดีโอ แอนิเมชัน และเกมให้ลองเล่น เพื่ออธิบายเรื่องค่อนข้างหนักอย่าง “ประวัติศาสตร์เศรษฐกิจ” และ “พัฒนาการเงินตรา” ให้เข้าใจง่ายขึ้น โดยเฉพาะส่วนที่เล่าเรื่องการใช้เงินตราในดินแดนล้านนาตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน ที่พยายามเชื่อมโยงให้เห็นว่าการเปลี่ยนแปลงของเงินตราไม่ใช่เพียงเรื่องของรัฐเท่านั้น แต่ยังโยงกับวิถีชีวิตการค้าขายของผู้คนในเมืองและชนบท การติดต่อค้าขายกับต่างถิ่น และการเปลี่ยนแปลงของอำนาจทางการเมืองในภูมิภาค

 

บรรยากาศโดยรวมของพิพิธภัณฑ์ให้ความรู้สึกนิ่ง สงบ แต่แฝงไปด้วยรายละเอียด หากลองสังเกตดี ๆ จะเห็นว่าอาคารเก่าและนิทรรศการใหม่พูดคุยกันอย่างกลมกลืน ตัว “คุ้ม” ที่เคยเป็นพื้นที่อยู่อาศัยของเจ้านาย ถูกเปลี่ยนให้กลายเป็นพื้นที่เก็บรักษาทรัพย์สินของรัฐที่มีคุณค่าทางประวัติศาสตร์และวัฒนธรรม ในขณะที่รูปแบบการจัดแสดงสมัยใหม่ช่วยให้เนื้อหาที่ดูเป็นทางราชการเข้าถึงคนทั่วไปได้ง่ายขึ้น ไม่ว่าจะเป็นนักเรียน นักศึกษา นักท่องเที่ยว หรือคนท้องถิ่นที่อยากรู้เรื่องราวของบ้านเมืองตัวเองมากขึ้น

 

พิพิธภัณฑ์ธนารักษ์ยังอยู่ในความดูแลของกองส่งเสริมและพัฒนาทรัพย์สินมีค่าของรัฐ กรมธนารักษ์ กระทรวงการคลัง ซึ่งมีบทบาทสำคัญในการดูแลทรัพย์สินมีค่าของชาติทั่วประเทศ การตั้งพิพิธภัณฑ์ในย่านเมืองเก่าของเชียงใหม่จึงเป็นเสมือน “หน้าต่าง” ที่เปิดให้ผู้คนในภูมิภาคเหนือได้เข้าถึงความรู้เรื่องเงินตรา เครื่องราชอิสริยยศ และบทบาทของกรมธนารักษ์ได้โดยตรง โดยไม่จำเป็นต้องเดินทางไกลไปถึงกรุงเทพฯ

 

การเดินทาง มายังพิพิธภัณฑ์ธนารักษ์ทำได้สะดวกมาก เพราะตั้งอยู่บนถนนราชดำเนินฝั่งในคูเมือง ใกล้กับวัดพระสิงห์และวัดเจดีย์หลวง หากเริ่มจากประตูท่าแพ สามารถเดินตรงไปตามถนนราชดำเนินผ่านโซนร้านค้าและคาเฟ่ต่าง ๆ ไปทางทิศตะวันตก ใช้เวลาเดินประมาณ 10–15 นาที ก็จะถึงตัวพิพิธภัณฑ์ซึ่งอยู่ริมถนนด้านซ้ายมือ ตัวอาคารสีอ่อนทรงโบราณจะมองเห็นได้ชัดเจน สำหรับผู้ที่ใช้รถสองแถวสีแดงสามารถแจ้งคนขับให้ส่งบริเวณวัดพระสิงห์หรือหน้าศาลาธนารักษ์ได้โดยตรง ส่วนผู้ที่ใช้รถส่วนตัวสามารถจอดบริเวณใกล้เคียงหรือในที่จอดรถสาธารณะรอบคูเมือง แล้วเดินเข้ามายังพิพิธภัณฑ์ต่ออีกเล็กน้อยก็ถึง

 

ในด้านเวลาเปิดทำการ ปัจจุบันพิพิธภัณฑ์ธนารักษ์เปิดให้บริการทุกวัน โดยวันจันทร์–วันศุกร์เปิดเวลา 08.30–16.30 น. ส่วนวันเสาร์–วันอาทิตย์และวันหยุดนักขัตฤกษ์เปิดตั้งแต่เวลา 10.00–18.00 น. โดยเฉพาะวันจันทร์จะเปิดให้บริการเฉพาะบางส่วน เช่น นิทรรศการหมุนเวียนชั้น 1 และห้องสมุด ซึ่งเหมาะสำหรับผู้ที่ต้องการใช้เวลาศึกษาค้นคว้าอย่างสงบ การเข้าชมพิพิธภัณฑ์ไม่เก็บค่าเข้าชม เปิดโอกาสให้ทุกคนสามารถเข้ามาเรียนรู้ได้อย่างเท่าเทียม หากต้องการสอบถามข้อมูลเพิ่มเติมหรือประสานงานการเข้าชมเป็นหมู่คณะ สามารถติดต่อได้ที่หมายเลขโทรศัพท์ 0 5322 4237 ซึ่งเป็นเบอร์ที่ใช้ติดต่อพิพิธภัณฑ์อย่างเป็นทางการในปัจจุบัน

 

สำหรับผู้ที่ชื่นชอบบรรยากาศเมืองเก่าเชียงใหม่ การแวะชมพิพิธภัณฑ์ธนารักษ์สามารถจัดรวมไว้ในเส้นทางเดียวกับการเดินเที่ยววัด ใส่บาตรตอนเช้า หรือเดินถนนคนเดินวันอาทิตย์ได้อย่างลงตัว เพราะนอกจากจะได้สัมผัสเสน่ห์ของวิหารและเจดีย์โบราณแล้ว ยังได้มองเห็นอีกด้านหนึ่งของประวัติศาสตร์เมืองผ่านเงินตรา เหรียญกษาปณ์ และเครื่องราชอิสริยยศที่ถูกเก็บรักษาไว้อย่างดีภายในคุ้มโบราณหลังนี้ เมื่อเดินออกจากพิพิธภัณฑ์กลับออกมาสู่ถนนราชดำเนินที่เต็มไปด้วยผู้คน ร้านค้า และแสงสีในยามเย็น เราอาจรู้สึกได้ว่าเบื้องหลังการเคลื่อนไหวของเมืองท่องเที่ยวยอดนิยมแห่งนี้ ยังมีประวัติศาสตร์เศรษฐกิจและเรื่องเล่าที่เงียบงันแต่ทรงคุณค่าซ่อนอยู่เสมอ

 

 

ตอบ: ปัจจุบันพิพิธภัณฑ์ธนารักษ์เปิดทุกวัน โดยวันจันทร์–วันศุกร์เวลา 08.30–16.30 น. และวันเสาร์–วันอาทิตย์รวมถึงวันหยุดนักขัตฤกษ์เวลา 10.00–18.00 น. อย่างไรก็ตาม วันจันทร์จะเปิดให้บริการเฉพาะบางส่วน เช่น นิทรรศการหมุนเวียนชั้น 1 และห้องสมุด จึงควรตรวจสอบประกาศล่าสุดจากพิพิธภัณฑ์ก่อนเดินทางทุกครั้ง

 

ตอบ: การเข้าชมนิทรรศการภายในพิพิธภัณฑ์ธนารักษ์ไม่เก็บค่าเข้าชม เปิดให้ประชาชนทั่วไป นักเรียน นักศึกษา และนักท่องเที่ยวเข้าชมได้ฟรี แต่หากมีการจัดกิจกรรมพิเศษหรือเวิร์กชอปบางประเภทอาจมีค่าใช้จ่ายตามเงื่อนไขของโครงการ ผู้สนใจควรสอบถามรายละเอียดล่วงหน้า

 

ตอบ: ภายในพิพิธภัณฑ์จัดแสดงเงินตราไทย เหรียญกษาปณ์ ธนบัตร เงินตราที่เคยใช้ในดินแดนล้านนา เครื่องราชอิสริยยศ เครื่องราชอิสริยาภรณ์ เหรียญที่ระลึก และสื่อจัดแสดงที่เล่าเรื่องประวัติศาสตร์เศรษฐกิจและพัฒนาการของระบบเงินตราไทยและล้านนา เหมาะสำหรับผู้ที่สนใจทั้งด้านประวัติศาสตร์ ศิลปกรรม และเศรษฐกิจ

 

ตอบ: ได้ พิพิธภัณฑ์ธนารักษ์ทำหน้าที่เป็นศูนย์รับแลก–จ่ายแลกเหรียญกษาปณ์ รวมถึงตรวจพิสูจน์เหรียญกษาปณ์ในภูมิภาค ผู้สนใจสามารถติดต่อเคาน์เตอร์บริการของพิพิธภัณฑ์ภายในเวลาทำการ เพื่อแลกเหรียญใหม่ ตรวจสอบเหรียญชำรุด หรือขอข้อมูลเกี่ยวกับเหรียญที่สงสัยได้

 

ตอบ: สามารถเดินทางได้สะดวกโดยใช้รถสองแถวสีแดงจากจุดสำคัญในเมือง เช่น ประตูท่าแพ หรือตามแนวคูเมือง เพียงแจ้งคนขับให้มาส่งที่วัดพระสิงห์หรือศาลาธนารักษ์บนถนนราชดำเนิน จากนั้นเดินต่ออีกเพียงระยะสั้น ๆ ก็จะถึงพิพิธภัณฑ์ นอกจากนี้ยังสามารถเดินจากจุดท่องเที่ยวในคูเมือง เช่น วัดพระสิงห์ วัดเจดีย์หลวง หรือประตูท่าแพได้โดยใช้เวลาไม่นาน

 

ตอบ: เหมาะอย่างยิ่ง เพราะนิทรรศการหลายส่วนออกแบบให้มีสื่อภาพ วิดีโอ แอนิเมชัน และเกมให้เด็ก ๆ ได้ลองเล่นประกอบการเรียนรู้ ทำให้เรื่องเงินตราและประวัติศาสตร์เศรษฐกิจเข้าใจง่ายขึ้นสำหรับเด็กและครอบครัว แต่ผู้ปกครองควรดูแลไม่ให้วิ่งเล่นหรือสัมผัสวัตถุจัดแสดงโดยตรงเพื่อช่วยกันอนุรักษ์สภาพวัตถุไว้สำหรับผู้ชมในอนาคต