พิพิธภัณฑ์จาวยอง และพิพิธภัณฑ์ปั๊บสา-ใบลาน

Rating: 4/5 (6 votes)

วันเปิดทำการ: ทุกวัน

เวลาเปิดทำการ: 09.00–18.00 น.

 

พิพิธภัณฑ์จาวยอง และพิพิธภัณฑ์ปั๊บสา-ใบลาน ณ วัดป่าตาล ตำบลบวกค้าง อำเภอสันกำแพง จังหวัดเชียงใหม่ เป็นแหล่งเรียนรู้เชิงวัฒนธรรมที่บอกเล่าเรื่องราวของ “คนยอง” ชาติพันธุ์ไทพื้นเมืองดั้งเดิมในลุ่มน้ำแม่ออน–สันกำแพง ผ่านทั้งศิลปวัตถุโบราณ ข้าวของเครื่องใช้ในชีวิตประจำวัน ตลอดจนคัมภีร์ใบลานและปั๊บสาเก่าแก่ที่บันทึกองค์ความรู้หลากหลายแขนงเอาไว้อย่างงดงามและลึกซึ้ง

 

พิพิธภัณฑ์จาวยองจัดสร้างขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 2542 เพื่อเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เนื่องในวโรกาสทรงครองราชย์ครบ 50 ปี และมีเป้าหมายสำคัญเพื่อจัดแสดงและเก็บรักษาศิลปวัตถุโบราณของชาวยองให้คงอยู่ เป็นหลักฐานทางวัฒนธรรมให้คนรุ่นหลังได้ศึกษาค้นคว้า ทั้งยังปลูกฝังความรัก ความสามัคคี และความหวงแหนในบรรพชนและวิถีชีวิตคนยองให้กับคนในชุมชนและผู้มาเยือน

 

ภายในพิพิธภัณฑ์จาวยองมีการจัดแสดงข้าวของเครื่องใช้และเครื่องมือทำมาหากินของคนยองในอดีตจำนวนมาก หลายชิ้นได้มาจากการที่ชาวบ้านร่วมใจกันนำมาบริจาค เช่น เครื่องมือเกษตร เครื่องมือหัตถกรรม เครื่องใช้ในครัวเรือน เครื่องจักสาน เครื่องมือจับสัตว์ เครื่องมือประกอบอาชีพต่าง ๆ รวมถึงเสื้อผ้าและผ้าทอพื้นเมืองที่สะท้อนเอกลักษณ์การแต่งกายของจาวยอง สิ่งของเหล่านี้ไม่ได้มีคุณค่าเพียงในเชิงโบราณวัตถุ แต่ยังเป็นภาพจำลองของวิถีชีวิตจริงในแต่ละวันของชาวยองเมื่อหลายสิบปีก่อน

 

หนึ่งปีหลังจากก่อตั้งพิพิธภัณฑ์จาวยอง วัดป่าตาลได้จัดสร้างพิพิธภัณฑ์ปั๊บสา–ใบลานขึ้นเพิ่มเติม เพื่อรวบรวมธรรมคัมภีร์ใบลานและปั๊บสาของวัดป่าตาลที่เคยกระจัดกระจาย ถูกเก็บตามที่ต่าง ๆ ขาดการดูแลรักษา และเสี่ยงต่อการถูกทำลายจากหนู ปลวก รวมถึงการผุพังไปตามกาลเวลา เจ้าอาวาสและชุมชนจึงร่วมกันคัดแยก รวบรวม และจัดเก็บอย่างเป็นระบบ ก่อนนำมาจัดแสดงให้ผู้สนใจได้ชมและศึกษาค้นคว้า

 

คัมภีร์ปั๊บสาและใบลานที่จัดแสดงส่วนใหญ่มีอายุไม่ต่ำกว่า 80 ปี บางผูกเกินร้อยปี เนื้อหาภายในครอบคลุมตั้งแต่ตำนาน วรรณกรรม ชาดก ประวัติศาสตร์ท้องถิ่น บทสวดมนต์ คาถา ตำรายาสมุนไพร ไปจนถึงองค์ความรู้เกี่ยวกับการดำเนินชีวิตของผู้คนในชุมชนยองในอดีต การได้เห็นตัวคัมภีร์จริง ทำให้ผู้มาเยือนสัมผัสได้ถึงมิติของเวลาและความวิริยะอุตสาหะของบรรพชนที่บันทึกความรู้เหล่านี้ไว้บนแผ่นใบลานและปั๊บสาด้วยมือ

 

ท่านเจ้าอาวาสวัดป่าตาลในปัจจุบันให้ความสำคัญอย่างยิ่งกับการนำเสนอองค์ความรู้ที่เกี่ยวข้องกับวิถีชีวิตของชาวยอง ซึ่งเป็นกลุ่มชนพื้นเมืองดั้งเดิมที่ตั้งถิ่นฐานในแถบตำบลบวกค้างมาอย่างยาวนาน จึงได้ผลักดันให้มีการเก็บรวบรวมวัตถุและเอกสารโบราณเหล่านี้เป็นหมวดหมู่ พร้อมจัดแสดงในพิพิธภัณฑ์ทั้งสองแห่ง เพื่อให้วัดทำหน้าที่เป็นทั้งศูนย์กลางศรัทธาและศูนย์การเรียนรู้ภูมิปัญญาท้องถิ่นไปพร้อมกัน

 

เมื่อเดินชมไปทีละส่วน ผู้มาเยือนจะเห็นภาพวิถีของคนยองอย่างครบวงจรมากขึ้น ทั้งในมิติของการทำมาหากิน การอยู่อาศัย ความเชื่อ ศาสนา และระบบความรู้ที่ถูกบันทึกไว้ในรูปของคัมภีร์ใบลานและปั๊บสา พิพิธภัณฑ์จาวยองและพิพิธภัณฑ์ปั๊บสา–ใบลานจึงไม่ใช่เพียงที่เก็บของเก่า แต่เป็น “ห้องเรียนมีชีวิต” ที่เปิดให้ทั้งคนในชุมชน นักเรียน นักศึกษา และนักท่องเที่ยวได้เข้ามาสัมผัสตัวตนของคนยองอย่างใกล้ชิด

 

บรรยากาศภายในวัดป่าตาลและชุมชนโดยรอบยังคงความเป็นชนบทล้านนาไว้ได้อย่างชัดเจน บ้านเรือนไม้ งานหัตถกรรมพื้นบ้าน และกิจกรรมวัฒนธรรมต่าง ๆ ที่จัดขึ้นเป็นระยะ ล้วนสะท้อนให้เห็นว่าชุมชนไม่ได้มองพิพิธภัณฑ์เป็นเพียงอาคารหนึ่งหลัง แต่เป็นส่วนหนึ่งของชีวิตประจำวัน ที่ช่วยเชื่อมโยงอดีต ปัจจุบัน และอนาคตของคนยองเข้าด้วยกันอย่างแนบแน่น

 

การเดินทางมายังวัดป่าตาลและพิพิธภัณฑ์จาวยอง สามารถออกจากตัวเมืองเชียงใหม่โดยใช้เส้นทางสายเชียงใหม่–สันกำแพง (ทางหลวงหมายเลข 1317) มุ่งหน้าไปทางอำเภอสันกำแพง ผ่านชุมชนและทุ่งนา เมื่อเข้าเขตตำบลบวกค้างให้สังเกตป้ายบอกทางเข้าสู่วัดป่าตาล ระยะทางรวมจากตัวเมืองประมาณ 18–25 กิโลเมตร เหมาะกับการเดินทางด้วยรถยนต์ส่วนตัว แท็กซี่ หรือเหมารถสองแถว และสามารถจัดเป็นส่วนหนึ่งของทริปเที่ยวสันกำแพงร่วมกับการแวะชมเฮือนใจ๋ยอง หอศิลป์ใจ๋ยอง แหล่งหัตถกรรมบวกค้าง และแหล่งท่องเที่ยวใกล้เคียงอื่น ๆ ได้อย่างลงตัว

 

 

ตอบ: เหมาะกับผู้ที่สนใจวิถีชีวิตและวัฒนธรรมของชาวยอง นักเรียน นักศึกษา นักวิชาการด้านประวัติศาสตร์และชาติพันธุ์ รวมถึงนักท่องเที่ยวที่ต้องการสัมผัสมุมมองใหม่ของเชียงใหม่ในแบบชุมชนพื้นเมือง ไม่ใช่แค่แหล่งท่องเที่ยวหลักในตัวเมือง

 

ตอบ: ภายในจัดแสดงคัมภีร์ปั๊บสาและใบลานอายุหลายสิบถึงนับร้อยปี เนื้อหาครอบคลุมตำนาน วรรณกรรม ชาดก บทสวด คาถา ประวัติศาสตร์ท้องถิ่น และตำรายาสมุนไพร ทำให้เห็นระบบความรู้ของชุมชนยองในอดีตอย่างเป็นรูปธรรม

 

ตอบ: โดยทั่วไปสามารถเดินเข้าไปเยี่ยมชมได้เลยในเวลาเปิดทำการ แต่หากเดินทางเป็นหมู่คณะ หรือกลุ่มนักเรียน–นักศึกษา ที่ต้องการคำบรรยายหรือกิจกรรมเพิ่มเติม แนะนำให้ติดต่อวัดป่าตาลหรือผู้ดูแลพิพิธภัณฑ์ล่วงหน้าเพื่อความสะดวก

 

ตอบ: หากเดินชมแบบทั่วไปทั้งพิพิธภัณฑ์จาวยองและพิพิธภัณฑ์ปั๊บสา–ใบลาน ควรเผื่อเวลาประมาณ 1–1.5 ชั่วโมง แต่ถ้าต้องการอ่านข้อมูลอย่างละเอียดและซึมซับบรรยากาศชุมชน อาจใช้เวลาประมาณ 2 ชั่วโมงหรือมากกว่านั้น

 

ตอบ: โดยส่วนใหญ่สามารถถ่ายภาพได้ แต่ควรหลีกเลี่ยงการใช้แฟลช ไม่จับต้องวัตถุโบราณโดยตรง และปฏิบัติตามคำแนะนำของพระภิกษุหรือผู้ดูแลพิพิธภัณฑ์เพื่อช่วยอนุรักษ์วัตถุให้คงอยู่ในระยะยาว

 

ตอบ: สามารถจัดเป็นทริปหนึ่งวันโดยเริ่มจากวัดป่าตาลและพิพิธภัณฑ์จาวยองในช่วงเช้า แวะรับประทานอาหารพื้นเมืองที่เฮือนใจ๋ยอง หรือคาเฟ่ในบวกค้าง จากนั้นต่อไปยังศูนย์หัตถกรรมบ่อสร้าง พิพิธภัณฑ์เครื่องถ้วยสันกำแพง และปิดท้ายที่น้ำพุร้อนสันกำแพงหรือแหล่งธรรมชาติในแม่ออน ก่อนเดินทางกลับตัวเมืองเชียงใหม่