พิพิธภัณฑ์แหล่งเตาเผาอินทขิล

Rating: 3.8/5 (5 votes)

วันเปิดทำการ: ทุกวัน (โดยทั่วไปเปิดให้เข้าชมตลอดปี ทั้งนี้เวลาเปิด–ปิดอาจปรับตามดุลยพินิจของหน่วยงานท้องถิ่น)

เวลาเปิดทำการ: ประมาณ 08:00–16:00 น.

 

พิพิธภัณฑ์แหล่งเตาเผาอินทขิล หรือพิพิธภัณฑ์แหล่งเตาเผาอินทขิลเมืองแกน ตั้งอยู่ที่หมู่ 11 บ้านสันป่าตอง ตำบลอินทขิล อำเภอแม่แตง จังหวัดเชียงใหม่ เป็นแหล่งโบราณคดีสำคัญที่ค้นพบเตาเผาโบราณพร้อมเศษถ้วยชามจำนวนมากในพื้นที่เดียวกัน ทำให้ที่นี่กลายเป็นหลักฐานชิ้นสำคัญทั้งทางประวัติศาสตร์และโบราณคดีของอาณาจักรล้านนา ยืนยันว่าพื้นที่ที่เรียกว่า “ทุ่งพันแอกพันเฝือเมืองแกน” ในตำนานสมัยพญามังรายนั้นมีตัวตนอยู่จริงตามบันทึกทางประวัติศาสตร์ ไม่ได้เป็นเพียงเรื่องเล่าปากต่อปากเท่านั้น

 

จากการขุดค้นและศึกษาทางโบราณคดี สันนิษฐานว่าบริเวณบ้านสันป่าตองในอดีตเคยเป็นแหล่งผลิตเครื่องปั้นดินเผาขนาดใหญ่ของล้านนา มีอายุราว 500–600 ปี โดยแหล่งเตาเผานี้น่าจะถูกสร้างและใช้งานในช่วงประมาณปี พ.ศ. 1950–2000 ซึ่งเป็นยุคที่การผลิตเครื่องถ้วยชามเนื้อแกร่งในดินแดนล้านนารุ่งเรืองสูงสุด เครื่องถ้วยชามที่ค้นพบส่วนใหญ่เป็นเครื่องถ้วยเนื้อแกร่งเคลือบสีเขียวอ่อน หรือที่รู้จักกันดีในชื่อ “เซลาดอน” หรือ “ศิลาดล” (light green glazed stoneware / celadon ware) และเครื่องถ้วยเคลือบน้ำตาลอมเขียว (greenish brown glazed stoneware) ที่ให้โทนสีอบอุ่นและผิวสัมผัสแบบโบราณอันเป็นเอกลักษณ์

 

ดินที่ใช้ในการผลิตเครื่องถ้วยจากเตาเผาอินทขิลเป็นดินสีขาวคุณภาพดี มีความละเอียดสูง เปรียบได้กับคุณภาพของดินที่ใช้ในเครื่องถ้วยสังคโลกจากศรีสัชนาลัย และเครื่องถ้วยจากเตาพาน จังหวัดเชียงราย จึงสะท้อนว่าช่างเตาในเมืองแกนมีความรู้ด้านวัตถุดิบและเทคโนโลยีการผลิตที่ก้าวหน้าไม่น้อยไปกว่าศูนย์กลางการผลิตเครื่องถ้วยในพื้นที่อื่นของภูมิภาค

 

สิ่งที่ทำให้แหล่งเตาเผาอินทขิลพิเศษยิ่งขึ้น คือ การค้นพบชิ้นส่วนภาชนะดินดิบ (pre-fired ceramic) ที่ปั้นขึ้นจากดินสีขาวแต่ยังไม่ผ่านการเผา ถือเป็นหลักฐานหายากที่ไม่เคยพบมาก่อนในแหล่งเตาโบราณแห่งใดในประเทศไทย ทำให้สามารถศึกษาขั้นตอนกระบวนการผลิตได้ครบตั้งแต่ดินดิบไปจนถึงชิ้นงานสำเร็จ ช่วยให้นักโบราณคดีและผู้สนใจเข้าใจเทคโนโลยีการผลิตและการควบคุมคุณภาพของช่างโบราณได้อย่างลึกซึ้งยิ่งขึ้น

 

พิพิธภัณฑ์แหล่งเตาเผาอินทขิลถูกพัฒนาขึ้นในลักษณะของพิพิธภัณฑ์แหล่งโบราณคดี (Archaeological Site–Museum) กล่าวคือ ผู้เข้าชมจะได้เห็นทั้งพื้นที่ขุดค้นเตาเผาจริงในสภาพแวดล้อมเดิม และมีอาคารจัดแสดงนิทรรศการประกอบที่อธิบายความสำคัญของแหล่งเตาแห่งนี้ ผ่านภาพถ่าย แผนผัง ตัวอย่างเครื่องถ้วยชาม และข้อมูลการศึกษาวิจัยที่เกี่ยวข้อง ทำให้เข้าใจความเชื่อมโยงระหว่างเมืองแกนในอดีตกับเครือข่ายเมืองอื่นในดินแดนล้านนา

 

บรรยากาศรอบพิพิธภัณฑ์ยังคงความเป็นชนบทเงียบสงบ รายล้อมด้วยทุ่งนา สวน และภูเขาเตี้ย ๆ ทำให้ผู้มาเยือนได้เห็นทั้งมิติของ “อดีต” ผ่านเตาเผาและเศษเครื่องถ้วย และ “ปัจจุบัน” ผ่านวิถีชีวิตของชาวบ้านที่ยังคงพึ่งพาเกษตรกรรมเป็นหลัก ไม่ต่างจากเมื่อหลายร้อยปีก่อนนัก การเดินชมพื้นที่จึงเป็นเหมือนการมองย้อนกลับไปยังสมัยที่เมืองแกนรุ่งเรือง เป็นจุดเชื่อมต่อทางการค้าและการผลิตเครื่องถ้วยที่สำคัญของภาคเหนือ

 

สำหรับผู้สนใจด้านโบราณคดีและงานเซรามิก การได้เห็นเตาเผาโบราณในพื้นที่จริงพร้อมตัวอย่างเศษถ้วยชามจำนวนมาก ช่วยให้จินตนาการได้ว่าบริเวณนี้เคยเป็นชุมชนช่างเต็มพื้นที่ มีเตาเผาหลายเตาทำงานควบคู่กันไป การเลือกใช้ดิน การขึ้นรูป การเคลือบ การเผา และการคัดแยกคุณภาพล้วนสะท้อนอยู่ในเศษเครื่องถ้วยที่กระจายตัวอยู่ทั่วบริเวณแหล่งเตา

 

พิพิธภัณฑ์ยังช่วยยืนยันบทบาทของเมืองแกนในฐานะเมืองหน้าด่านสำคัญในยุคพญามังราย ที่ไม่ได้เป็นเพียงพื้นที่เกษตรกรรม หากแต่เป็นศูนย์กลางการผลิตเครื่องถ้วยที่มีคุณภาพระดับส่งออกไปยังหัวเมืองต่าง ๆ ของล้านนาและดินแดนใกล้เคียง เมื่อมองผ่านมิติประวัติศาสตร์ร่วมกับแหล่งเตาอื่น ๆ ในภาคเหนือ ภาพของเส้นทางการค้าภายในภูมิภาคจึงยิ่งชัดเจนขึ้น

 

นอกจากคุณค่าทางวิชาการแล้ว พิพิธภัณฑ์แหล่งเตาเผาอินทขิลยังเป็นพื้นที่เรียนรู้สำหรับนักเรียน นักศึกษา เยาวชน และประชาชนทั่วไปที่สนใจประวัติศาสตร์ท้องถิ่น บ้านสันป่าตองและชุมชนอินทขิลได้มีบทบาทร่วมกันในการดูแลพื้นที่ ช่วยกันอนุรักษ์ เตรียมข้อมูล และต้อนรับผู้มาเยือน ทำให้พิพิธภัณฑ์แห่งนี้เป็นทั้งห้องเรียนกลางแจ้งและพื้นที่สร้างความภาคภูมิใจให้คนในชุมชน

 

เมื่อเดินชมพื้นที่ขุดค้นและนิทรรศการเสร็จ นักท่องเที่ยวยังสามารถต่อโปรแกรมไปพักผ่อนที่อ่างเก็บน้ำเขื่อนแม่งัดสมบูรณ์ชล ซึ่งอยู่ไม่ไกลจากแหล่งเตาเผาอินทขิล บริเวณนั้นมีทั้งจุดชมวิวเหนืออ่างเก็บน้ำ ร้านอาหารริมน้ำ และแพที่พักลอยน้ำหลายแห่ง เหมาะสำหรับการนั่งเรือชมทิวทัศน์ เล่นน้ำ หรือพักค้างคืนท่ามกลางธรรมชาติ ช่วยเติมเต็มการท่องเที่ยวเชิงเรียนรู้ให้กลายเป็นทริปที่ได้ทั้งสาระและการพักผ่อนในวันเดียวกัน

 

การเดินทางมายังพิพิธภัณฑ์แหล่งเตาเผาอินทขิล สามารถเริ่มจากตัวเมืองเชียงใหม่ โดยใช้ทางหลวงหมายเลข 107 สายเชียงใหม่–ฝาง มุ่งหน้าอำเภอแม่แตง จากนั้นแยกเข้าพื้นที่ตำบลอินทขิลตามป้ายบอกทางไปบ้านสันป่าตอง เมื่อเข้าสู่เขตหมู่บ้านให้สังเกตป้ายบอกทางไปแหล่งเตาเผาอินทขิลเมืองแกน หรือสอบถามชาวบ้านในพื้นที่ซึ่งคุ้นเคยกับพิพิธภัณฑ์แห่งนี้ดี เส้นทางส่วนใหญ่เป็นถนนลาดยาง สามารถเดินทางด้วยรถส่วนตัว รถเช่า หรือเหมารถสองแถวท้องถิ่นจากอำเภอแม่แตงได้อย่างสะดวก

 

 

ตอบ: ปกติเปิดให้เข้าชมทุกวันในช่วงเวลาประมาณ 08:00–16:00 น. แต่เนื่องจากเป็นแหล่งโบราณคดีในความดูแลของหน่วยงานท้องถิ่น เวลาทำการอาจปรับเปลี่ยนได้ตามความเหมาะสม จึงควรโทรสอบถามข้อมูลล่าสุดก่อนเดินทางทุกครั้ง

 

ตอบ: โดยทั่วไปไม่มีการเก็บค่าเข้าชมอย่างเป็นทางการ ผู้สนใจสามารถเข้าชมพื้นที่ขุดค้นและนิทรรศการได้ฟรี แต่สามารถร่วมทำบุญหรือสนับสนุนกิจกรรมท้องถิ่นได้ตามศรัทธา หากเดินทางเป็นหมู่คณะหรือทัศนศึกษา แนะนำให้ประสานงานกับหน่วยงานท้องถิ่นล่วงหน้า

 

ตอบ: จุดเด่นอยู่ที่การเป็นแหล่งเตาเผาโบราณที่ยังคงสภาพค่อนข้างสมบูรณ์ มีทั้งเตาเผา เศษเครื่องถ้วยเนื้อแกร่งเคลือบสีเขียวอ่อนและน้ำตาลอมเขียว ดินขาวคุณภาพดี และภาชนะดินดิบที่หาดูได้ยาก ทำให้สามารถศึกษากระบวนการผลิตเครื่องถ้วยโบราณของล้านนาได้ครบทั้งระบบ นอกจากนี้ยังช่วยยืนยันตำนาน “ทุ่งพันแอกพันเฝือเมืองแกน” ตามประวัติศาสตร์ล้านนาอีกด้วย

 

ตอบ: เหมาะอย่างยิ่ง โดยเฉพาะเด็กและเยาวชนที่สนใจประวัติศาสตร์ โบราณคดี หรือศิลปะเซรามิก เพราะจะได้เห็นแหล่งโบราณคดีจริง เครื่องถ้วยชามโบราณ และเรื่องราวการผลิตเครื่องถ้วยของคนในอดีต สามารถนำไปเชื่อมโยงกับเนื้อหาในวิชาสังคมศึกษา ประวัติศาสตร์ และศิลปะได้ดี

 

ตอบ: หากไม่มีรถส่วนตัว สามารถนั่งรถโดยสารหรือรถสองแถวสายเชียงใหม่–แม่แตงตามทางหลวงหมายเลข 107 แล้วต่อรถสองแถวท้องถิ่นหรือรถรับจ้างเข้าสู่พื้นที่ตำบลอินทขิลและบ้านสันป่าตอง จากนั้นสอบถามเส้นทางจากชาวบ้านไปยังแหล่งเตาเผาอินทขิลเมืองแกน ซึ่งโดยทั่วไปชาวบ้านในพื้นที่จะรู้จักและให้คำแนะนำได้ไม่ยาก

 

ตอบ: สามารถจัดทริปได้สะดวก เพราะแหล่งเตาเผาอินทขิลอยู่ไม่ไกลจากเขื่อนแม่งัดสมบูรณ์ชล สามารถวางแผนชมพิพิธภัณฑ์และพื้นที่โบราณคดีในช่วงเช้า แล้วไปต่อที่เขื่อนแม่งัดเพื่อรับประทานอาหารริมอ่างเก็บน้ำ หรือนั่งเรือไปพักแพลอยน้ำในช่วงบ่ายและค่ำ เหมาะสำหรับผู้ที่ต้องการทริปที่ผสมผสานทั้งการเรียนรู้และการพักผ่อนท่ามกลางธรรมชาติ