วัฒนธรรมไตลื้อ

ไทลื้อ นั้นเป็นกลุ่มชาติพันธุ์ที่พูดภาษาตระกูลไทยอีกกลุ่มหนึ่งที่อาศัยอยู่ในบริเวณภาคเหนือของประเทศไทยอีกกลุ่มหนึ่งโดยอาศัยอยู่ในบริเวณภาคเหนือของประเทศไทยภาคตะวันออกเฉียงเหนือของรัฐฉาน ซึ่งภาคตะวันตกเฉียงใต้ของประเทศจีน และภาคเหนือของลาว โดนชาวไทลื้อในสิบสองพันนามีความสัมพันธ์ใกล้ชิดกับไทยวนล้านนาในยุค เก็บผักใส่ซ้า เก็บข้าใส่เมือง ต่อมาชาวไทลื้อจากสิบสองพันนาได้ถูกกวาดต้อนลงมาอยู่ในล้านนาจำนวนมากชาวไทลื้อนับถือศาสนาพุทธและปฏิบัติตามจารีตประเพณีทางพุทธศาสนา

 

เดิมชาวไทลื้อ นั้นจะมีถิ่นที่อยู่บริเวณ เมืองลื้อหลวง ซึ่งต่อมาได้เคลื่อนย้ายลงมาอยู่บริเวณเมืองหนองแส หรือที่เรียกว่าคุนหมิงในปัจจุบัน โยย้ายลงมาสู่ลุ่มน้ำโขง สิบสองปันนาปัจจุบัน ประมาณศตวรรษที่ 12 จึงทำให้เกิดมีวีรบุรุษชาวไทลื้อชื่อ เจ้าเจื่องหาญ โดยได้รวบรวมหัวเมืองต่าง ๆ ในสิบสองปันนา ปัจจุบันตั้งเป็นอาณาจักรแจ่ลื้อ (เซอลี่) ซึ่งต่อมาได้ตั้งศูนย์อำนาจการปกครองเอาไว้ที่หอคำเชียงรุ่งนานถึง 790 ปี Ffpต่อมาถึงสมัยเจ้าอิ่นเมืองครองราชย์ ในปี ค.ศ. 1579 – 1583 (พ.ศ. 2122 - พ.ศ. 2126) โดยได้แบ่งเขตการปกครองเป็นสิบสองหัวเมืองแต่ละหัวเมืองให้มีที่ทำนา 1,000 หาบข้าว (เชื้อพันธุ์ข้าว) ต่อนาหนึ่งที่/หนึ่งหัวเมืองดังนั้นจึงเป็นที่มาจนถึงปัจจุบันเมืองสิบสองปันนาได้แบ่งเขตการปกครองเอาไว้ในอดีตดังนี้ ชาวไทลื้ออาศัยอยู่

 

สองฝั่งแม่น้ำโขง คือ โดยด้านตะวันออกและตะวันตกของแม่น้ำ มีเมืองต่าง ๆ ดังนี้ ภาษาไทลื้อ ได้กล่าวไว้ว่า ห้าเมิงตะวันตก หกเมิงตะวันออก รวมเจียงฮุ่ง (เชียงรุ่ง) จึงเป็น 12 ปันนา และทั้ง 12 ปันนานั้นจะประกอบด้วยเมืองใหญ่น้อยต่าง ๆ เช่น

- ฝั่งตะวันตก: เมืองแช่, เมืองลวง, เมืองหุน, เมืองฮาย และเมืองมาง

 

- ฝั่งตะวันออก: เมืองล้า, เมืองงาด์, เมืองอูเหนือ, เมืองฮิง, เมืองพง และเมืองเชียงทอง

 

ซึ่งการขยายตัวของชาวไทลื้อสมัยเจ้าอินเมืองได้เข้าตีเมืองแถน เชียงตุง, เชียงแสน และล้านช้าง ผู้กอบกู้บ้านเมืองให้เป็นปึกแผ่น พร้อมทั้งหัวเมืองไทลื้อเป็นสิบสองเขต เรียกว่า สิบสองปันนา ซึ่งในยุคนี้ได้มีการอพยพชาวไทลื้อบางส่วนเพื่อไปตั้งบ้านเรือนปกครองหัวเมืองประเทศราชเหล่านั้น เป็นเหตุจึงทำให้เกิดการกระจายตัวของชาวไทลื้อ ในลุ่มน้ำโขงตอนกลาง (รัฐฉานปัจจุบัน) อันประกอบด้วย เมืองยู้, เมืองยอง, เมืองหลวง, เมืองเชียงแขง, เมืองเชียงลาบ เมืองเลน, เมืองพะยาก, เมืองไฮ, เมืองโก และเมืองเชียงทอง (ล้านช้าง), เมืองแถน (เดียนเบียนฟู) โดยบางเมืองในแถบนี้เป็นถิ่นที่อยู่ของชาวไทลื้ออยู่แล้ว เช่น อาณาจักรเชียงแขง อันประกอบด้วย เมืองเชียงแขง, เมืองยู้ เมืองหลวย, เมืองเชียงกก, เมืองเชียงลาบ, เมืองกลาง, เมืองลอง, เมืองอาน, เมืองพูเลา, เมืองเชียงดาว และเมืองสิง เป็นต้น

 

ชาวไทลื้อ นั้นมักใช้สัญลักษณ์ นกยูง ซึ่งจะเห็นปรากฏในลวดลายบนผ้า และสิ่งของเครื่องใช้ต่าง ๆ และโดยปกติมักจะมีการทำตุงผ้า ส่วนใหญ่เป็นลวดลายช้างร้อย, ม้าร้อย, วัว และควาย ซึ่งมาจากเรื่องพระเวสสันดร ตอนไถ่ตัวกัญหา-ชาลี

 

- ลื้อ เป็นชาวไทลื้อที่มีถิ่นฐานเดิมอยู่ที่แคว้นสิบสองปันนา ซึ่งจะอยู่ทางตอนใต้ของประเทศจีน โดยประวัติการเคลื่อนย้ายถิ่นฐานไปยังรัฐฉานประเทศพม่า

 

- ยอง เป็นชาวไทลื้อที่มีถิ่นฐานเดิมอยู่ที่เมืองยอง อำเภอหนึ่งของเมืองเชียงตุง รัฐฉานประเทศพม่า

 

- ขึน/เขิน ชาวไทลื้อ (+ไทใหญ่?) โดยจะอาศัยอยู่ในประเทศพม่า, จีน, ไทย และประเทศลาว โดยตั้งชุมชนหนาแน่นที่บริเวณลุ่มแม่น้ำขึนเมืองเชียงตุง รัฐฉานประเทศพม่า

 

ในอดีตประเทศไทยเป็นหนึ่งในหลาย ๆ ประเทศที่มีกลุ่มหลากเชื้อชาติพันธุ์อพยพเข้ามาตั้งถิ่นฐาน ทั้งนี้ เนื่องจากเป็นชัยภูมิหรือดินแดนที่มีสภาพเอื้ออำนวยทั้งด้านสภาพภูมิศาสตร์ซึ่งเป็นแหล่งทรัพยากรที่สมบูรณ์ และสภาพภูมิประเทศที่เอื้อต่อการทำกษตรกรรม ประกอบกับลักษณะของคนไทยที่มีความโอบอ้อมอารี รักสงบ เป็นกันเอง เปิดกว้างยอมรับในสิ่งใหม่ๆได้ จึงทำให้ประเทศไทยเป็นดินแดนที่กลุ่มหลากชาติพันธุ์ต่าง ๆ อพยพเข้ามาตั้งรกรากกระจัดกระจายตามแนวพื้นที่ต่าง ๆ อย่างมากมาย

 

หนึ่งในชาติพันธุ์ในเมืองไทยที่จะกล่าวถึงคือชาวลื้อ หรือไตลื้อ ที่มีบทบาทและสะท้อนความชัดเจนทั้งในแง่ของศิลปวัฒนธรรม, ประเพณี, ความเชื่อ, พิธีกรรม, ภาษา, การแต่งกาย, การกินและการดeเนินชีวิตที่น่าสนใจทั้งในแง่ของอดีต และในแง่ของปัจจุบันที่ชาวไตลื้อมีกระบวนการปรับปรุงในด้านต่าง ๆ โดยมีการปรับและการผ่อนปรนสิ่งที่ยึดถือปฏิบัติให้ดีขึ้น และค่อย ๆ ลดความเคร่งครัดลงมา เพื่อสามารถนำมาใช้ในสภาพสังคมที่เป็นอยู่ปัจจุบันได้อย่างเหมาะสมกับสภาพแวดล้อมที่แปรเปลี่ยนไป