ประเพณีฟ้อนผีปู่ย่า วัฒนธรรมไทยจังหวัดลำปาง

Rating: 5/5 (1 votes)

ประเพณีฟ้อนผีปู่ย่า วัฒนธรรมไทยจังหวัดลำปาง เป็นพิธีกรรมการเลี้ยงผีบรรพบุรุษที่มีความเฉพาะตัวของชาวจังหวัดลำปาง ซึ่งสะท้อนถึงความเชื่อและศรัทธาต่อผีบรรพบุรุษที่มีมานานตั้งแต่ก่อนการเผยแพร่ของพุทธศาสนาในภาคเหนือของประเทศไทย การฟ้อนผีปู่ย่าเป็นพิธีที่จัดขึ้นตั้งแต่ช่วงเดือนห้าเหนือ (ประมาณเดือนกุมภาพันธ์) ไปจนถึงต้นฤดูฝน โดยมีการแสดงความเคารพและบูชาผีบรรพบุรุษด้วยการฟ้อนรำและการบรรเลงดนตรีที่มีความเป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัว

 

ประเพณีฟ้อนผีปู่ย่า (ประเพณีภาคเหนือ) เป็นพิธีกรรมที่มีการบูชาผีบรรพบุรุษซึ่งถือเป็นลักษณะเฉพาะของชาวลำปาง แม้ไม่สามารถระบุได้ชัดเจนว่าประเพณีนี้เริ่มต้นเมื่อใด แต่จากลักษณะของพิธีกรรมและความเชื่อที่สะท้อนออกมา สามารถคาดเดาได้ว่ามีต้นกำเนิดมาจากความเชื่อแบบดั้งเดิมก่อนพุทธศาสนาจะเข้ามาเผยแพร่ในพื้นที่นี้

 

ประเภทของผีปู่ย่า การนับถือผีปู่ย่ามีสองชนิดหลัก คือ ผีมด และ ผีเม็ง ซึ่งเป็นผีที่มีความสำคัญต่อแต่ละตระกูลและวงศ์ การนับถือผีปู่ย่าของแต่ละตระกูลมีโครงสร้างการปฏิบัติที่ชัดเจน และเมื่อมีการแต่งงานร่วมวงศ์กับตระกูลที่มีความเชื่อผีปู่ย่าต่างกัน ก็จะมีการผสมผสานความเชื่อและเรียกตระกูลใหม่ว่า "ผีมดซอนเม็ง"

 

ดนตรีในพิธีกรรม การใช้ดนตรีในการฟ้อนผีปู่ย่าเป็นส่วนสำคัญของพิธีกรรม ซึ่งเดิมทีจะใช้ดนตรีพื้นบ้านธรรมดาที่มีในท้องถิ่น แต่ภายหลังได้มีการนำวงดนตรีปี่พาทย์ซึ่งเป็นดนตรีสำหรับพิธีกรรมศาสนาและรัฐพิธีมาประโคมในพิธี การผสมผสานของปี่พาทย์ที่มาจากหลายวัฒนธรรม เช่น มอญ พม่า ล้านนา ไทย ลาว เขมร ชวา สร้างความหลากหลายและความเป็นเอกลักษณ์ให้กับการบรรเลงดนตรีในพิธีกรรมนี้

 

โครงสร้างการจัดพิธี ในพิธีฟ้อนผีปู่ย่ามีการแบ่งลำดับชั้นและบทบาทต่างๆ อย่างชัดเจน ได้แก่

ม้าขี่ หรือ "ที่นั่ง" คือผู้ที่ทำหน้าที่เป็นคนทรงผีบรรพบุรุษ โดยมักเป็นผู้หญิงอายุประมาณยี่สิบปีขึ้นไป ซึ่งจะถือว่าเป็นผู้ที่มีบทบาทสำคัญในการเชิญผีปู่ย่ามาร่วมพิธี

 

ควาญ คือผู้ที่ปรนนิบัติรับใช้ผีปู่ย่า ดูแลเรื่องการแต่งองค์ทรงเครื่องและจัดหาสิ่งของที่ผีบรรพบุรุษต้องการ

 

กำลัง หมายถึงแรงงานและทรัพย์สินที่สามารถระดมได้จากตระกูล ซึ่งมักจะเป็นลูกหลานเพศชายที่มีบทบาทในการช่วยงานต่างๆ เช่น การสร้างผาม การตักน้ำ และการขนข้าวของเครื่องใช้

 

ผีหรือเจ้ารับเชิญ ส่วนใหญ่จะเป็นผีที่มีความคุ้นเคยและได้ร่วมฟ้อนมานาน ซึ่งจะได้รับการเชิญมาร่วมพิธีด้วย

 

ข้อห้ามและความสำคัญ การฟ้อนผีปู่ย่ามีข้อห้ามและความเชื่อดั้งเดิมที่เคร่งครัด การใช้ดนตรีต้องตรงตามธรรมเนียมพิธีกรรมที่สืบทอดมา หากดนตรีที่เล่นไม่ตรงตามแบบแผน ผีจะไม่เข้าทรงหรือฟ้อนรำ ซึ่งส่งผลให้พิธีกรรมไม่สมบูรณ์ การรักษาความเป็นดั้งเดิมของดนตรีและพิธีกรรมนี้ช่วยให้ประเพณีฟ้อนผีปู่ย่ายังคงมีความเป็นเอกลักษณ์และไม่สูญหายไปตามยุคสมัย

 

ประเพณีฟ้อนผีปู่ย่า เป็นการแสดงออกถึงความเคารพและการบูชาผีบรรพบุรุษที่มีความสำคัญต่อชาวลำปาง เป็นพิธีกรรมที่สืบทอดจากความเชื่อดั้งเดิมและแสดงถึงความร่วมมือและความสามัคคีของคนในตระกูลและชุมชน การฟ้อนผีปู่ย่าไม่เพียงแต่เป็นพิธีกรรมที่มีความสวยงาม แต่ยังเป็นการรักษามรดกทางวัฒนธรรมที่มีคุณค่าให้คงอยู่ต่อไปในทุกยุคทุกสมัย