วัดช้างล้อม

วัดช้างล้อม เป็นโบราณสถานสำคัญที่ตั้งอยู่ภายในกำแพงเมืองของอุทยานประวัติศาสตร์ศรีสัชนาลัยในอำเภอศรีสัชนาลัย จังหวัดสุโขทัย วัดนี้ตั้งอยู่บริเวณที่ราบด้านเชิงเขาพนมเพลิงด้านทิศใต้ ในแนวเดียวกับวัดเจดีย์เจ็ดแถว ทำให้วัดช้างล้อมถือเป็นส่วนหนึ่งของกลุ่มโบราณสถานที่สะท้อนความรุ่งเรืองทางวัฒนธรรมและสถาปัตยกรรมของเมืองศรีสัชนาลัยในสมัยสุโขทัย จุดเด่นสำคัญของวัดช้างล้อมคือเจดีย์ทรงลังกาที่ตั้งอยู่บนฐานประทักษิณรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัสสองชั้น โดยชั้นแรกถูกตกแต่งด้วยงานปูนปั้นช้างยืนเต็มตัวจำนวน 39 เชือก ล้อมรอบฐานทั้งสี่ด้าน โดยช้างที่อยู่มุมทั้งสี่มุมมีขนาดใหญ่กว่าช้างตัวอื่นและประดับด้วยลวดลายปูนปั้นที่คอและข้อเท้าอย่างวิจิตร ส่วนชั้นที่สองประกอบด้วยซุ้มพระพุทธรูปประทับนั่งปางมารวิชัยพร้อมประติมากรรมรูปต้นโพธิ์อยู่เบื้องหลังจำนวน 17 องค์ ซึ่งแสดงให้เห็นถึงความละเอียดอ่อนและความงดงามทางศิลปกรรมของสมัยสุโขทัย

 

นักวิชาการสันนิษฐานว่าวัดช้างล้อมน่าจะเป็นวัดเดียวกับที่ปรากฏในศิลาจารึกหลักที่ 1 ซึ่งกล่าวถึงการก่อสร้างพระธาตุและพระเจดีย์ภายในเมืองศรีสัชนาลัย โดยข้อความดังกล่าวระบุว่าการก่อสร้างเจดีย์เกิดขึ้นราวปี พ.ศ. 1828–1831 ทำให้วัดช้างล้อมถือเป็นโบราณสถานที่มีความสำคัญทางประวัติศาสตร์และศาสนา เป็นศูนย์รวมของชุมชนในอดีตและสะท้อนถึงความศรัทธาต่อพระพุทธศาสนาในสมัยสุโขทัย

 

โครงสร้างสถาปัตยกรรมของวัดช้างล้อมมีความซับซ้อนและงดงาม เจดีย์ประธานทรงลังกาตั้งอยู่ภายในกำแพงแก้วสี่เหลี่ยมจัตุรัส มีซุ้มประตูทั้ง 56 ทิศ โดยประตูด้านหน้าและด้านหลังเปิดเป็นทางเข้าออก ก่อด้วยกำแพงศิลาแลงและมีการเล่นระดับที่ซุ้มประตูอย่างสวยงาม ส่วนประตูด้านข้างก่อเรียงอิฐศิลาแลงปิดไว้เป็นประตูตัน เจดีย์ประธานตั้งอยู่บนฐานประทักษิณหลายชั้น มีบันไดขึ้นสู่ชั้นบน รอบฐานเจดีย์ประดับด้วยช้างปูนปั้นเต็มตัว โดยแต่ละด้านมีช้างประดับ 9 เชือก ยกเว้นด้านที่เป็นบันไดขึ้นมี 8 เชือก ส่วนช้างมุมเจดีย์ทั้งสี่เชือกมีขนาดใหญ่กว่าและประดับด้วยลวดลายปูนปั้นอย่างวิจิตร นอกจากนี้ระหว่างช้างปูนปั้นที่ฐานยังมีเสาประทีปศิลาแลงสลับเป็นระยะ ด้านหน้าช้างแต่ละเชือกมีพุ่มดอกบัวตูมปูนปั้นวางประดับ ซึ่งแม้ในปัจจุบันช้างปูนปั้นจะผุพังไปมาก แต่ยังสามารถเห็นความงดงามและฝีมือประติมากรรมสมัยสุโขทัยได้อย่างชัดเจน โดยเฉพาะลักษณะการยืนเต็มตัวของช้างที่แยกออกจากผนัง ทำให้มีความสูงใหญ่เทียบเท่าหรือใหญ่กว่าช้างจริง

 

เหนือฐานประทักษิณมีบันไดสองชั้นขึ้นสู่ลานหน้าเจดีย์ ประดับด้วยซุ้มพระพุทธรูปประทับนั่งปางมารวิชัยจำนวน 20 ซุ้ม แม้ส่วนใหญ่จะผุพังไปแล้ว แต่ยังคงเหลือซุ้มที่สมบูรณ์ไม่กี่องค์ ด้านบนองค์ระฆังมีบัลลังก์ก้านฉัตรประดับด้วยพระรูปพระสาวกปางลีลาปูนปั้นแบบนูนต่ำจำนวน 17 องค์ แสดงถึงความละเอียดอ่อนและความงดงามในลวดลายประติมากรรมแบบสุโขทัยอย่างเต็มที่ นอกจากเจดีย์ประธาน วัดช้างล้อมยังประกอบด้วยวิหารขนาดใหญ่ด้านหน้าเจดีย์ วิหารขนาดเล็กอีกสองหลัง และเจดีย์รายอีกสององค์ ซึ่งทั้งหมดนี้ช่วยเติมเต็มภาพรวมของวัดให้สมบูรณ์และแสดงถึงความเป็นศูนย์กลางทางศาสนาและวัฒนธรรม

 

วัดช้างล้อม จึงไม่เพียงเป็นโบราณสถานทางศาสนา แต่ยังเป็นตัวแทนของศิลปะและสถาปัตยกรรมสุโขทัยที่ทรงคุณค่า สามารถสะท้อนให้เห็นถึงวิถีชีวิต ความเชื่อ และความศรัทธาของชุมชนในอดีต การเยี่ยมชมวัดช้างล้อมจึงไม่ใช่เพียงการศึกษาประวัติศาสตร์ แต่ยังเป็นการชื่นชมความงดงามของงานศิลปกรรมและสถาปัตยกรรมที่ยังคงอยู่ให้คนรุ่นหลังได้เรียนรู้และซาบซึ้งในคุณค่าทางวัฒนธรรมอันยาวนานของสุโขทัย

 

สำหรับผู้ที่สนใจด้านประวัติศาสตร์ ศิลปะ และวัฒนธรรม วัดช้างล้อมในอุทยานประวัติศาสตร์ศรีสัชนาลัยถือเป็นจุดหมายที่ไม่ควรพลาด เพราะนอกจากความงดงามของเจดีย์และช้างปูนปั้นแล้ว บรรยากาศโดยรอบของวัดที่ตั้งอยู่เชิงเขาพนมเพลิง ยังมอบความสงบและร่มรื่น เหมาะแก่การศึกษาและพักผ่อนอย่างลึกซึ้ง พร้อมทั้งยังเป็นแหล่งเรียนรู้ด้านสถาปัตยกรรมและประติมากรรมสุโขทัยที่มีเอกลักษณ์เฉพาะตัว ซึ่งแตกต่างจากวัดอื่น ๆ ในอุทยานประวัติศาสตร์ ทำให้วัดช้างล้อมยังคงเป็นหนึ่งในโบราณสถานที่สำคัญและน่าสนใจที่สุดของเมืองศรีสัชนาลัยจนถึงปัจจุบัน