โครงการหลวงแม่แฮเหนือ

Rating: 3.6/5 (7 votes)

วันเปิดทำการ: ทุกวัน (แนะนำติดต่อ/นัดหมายล่วงหน้า โดยเฉพาะช่วงฤดูฝน)

เวลาเปิดทำการ: โดยทั่วไป 08.00–17.00 น. (อาจเปลี่ยนตามภารกิจพื้นที่)

 

ศูนย์พัฒนาโครงการหลวงแม่แฮ (โครงการหลวงแม่แฮเหนือ) เป็นจุดหมายสายเรียนรู้ที่เหมาะกับคนอยากเที่ยวเชียงใหม่แบบได้ทั้งธรรมชาติ ชุมชน และภาพรวมของ “งานพัฒนาในพื้นที่สูง” ที่ทำจริงในชีวิตประจำวัน ไม่ใช่แค่สถานที่ถ่ายรูปแล้วจบ เพราะพื้นฐานของพื้นที่แม่แฮและหมู่บ้านใกล้เคียงเคยเผชิญความยากจน ขาดเส้นทางคมนาคม และรูปแบบการทำกินที่กระทบป่าต้นน้ำ เช่น ไร่เลื่อนลอยและการปลูกฝิ่น เมื่อเกิดแนวทางพัฒนาตามพระราชดำริ จึงค่อย ๆ เปลี่ยน “เงื่อนไขการอยู่รอด” ให้กลายเป็นระบบอาชีพที่มั่นคงขึ้น พร้อมเดินคู่กับการอนุรักษ์ทรัพยากร

 

พื้นที่รับผิดชอบของศูนย์ฯ ครอบคลุมหมู่บ้านแม่แฮและหมู่บ้านบริเวณใกล้เคียงในเขตตำบลแม่วิน อำเภอแม่วาง และตำบลแม่นาจร อำเภอแม่แจ่ม จังหวัดเชียงใหม่ โดยประชากรในพื้นที่มีความหลากหลายชาติพันธุ์ เช่น กะเหรี่ยง ม้ง และจีนยูนนาน ทำให้ “การพัฒนา” ต้องเข้าใจทั้งภูมิประเทศและบริบทชุมชนไปพร้อมกัน ไม่ใช่แค่เลือกพืชเศรษฐกิจแล้วหวังให้ทุกอย่างดีขึ้นเอง

 

ตามข้อมูลที่ให้มา ปี 2521 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงมีพระราชดำริให้พัฒนาอาชีพของประชากรชาวเขาหมู่บ้านแม่แฮและหมู่บ้านใกล้เคียง โดยมีการดำเนินงานในนาม “โครงการหลวงพัฒนาเกษตรที่สูงแม่แฮ” และต่อมาปรับเป็น “ศูนย์พัฒนาโครงการหลวงแม่แฮ” ซึ่งสะท้อนการขยับจากงานช่วยเหลือเฉพาะหน้า ไปสู่การวางระบบสนับสนุนแบบต่อเนื่อง ทั้งการปลูกพืชที่เหมาะสม การจัดการดิน-น้ำ และการเชื่อมการตลาด

 

สภาพภูมิประเทศโดยรวมเป็นเนินเขาและภูเขาสลับซับซ้อน มีที่ราบแคบตามแนวเหนือ–ใต้ของห้วยแม่แฮและห้วยแม่เตียน ศูนย์ฯ อยู่บนพื้นที่สูงราว 1,300 เมตรจากระดับน้ำทะเล และมีพื้นที่รับผิดชอบรวมประมาณ 33 ตารางกิโลเมตร ครอบคลุม 3 อำเภอ ได้แก่ แม่วาง แม่แจ่ม และสะเมิง รวม 24 หมู่บ้าน 1,750 ครัวเรือน อุณหภูมิเฉลี่ยราว 24 องศาเซลเซียส (ตัวเลขและรายละเอียดภาคสนามจริงอาจเปลี่ยนตามปีและการสำรวจล่าสุด)

 

ถ้ามาในโหมด “ท่องเที่ยวเชิงเกษตร” จุดที่คนส่วนใหญ่ชอบคือการเห็นแปลงสาธิตผักและไม้ดอกที่มีผลผลิตตลอดทั้งปี และแปลงผลผลิตของเกษตรกรที่เข้าร่วมโครงการ เช่น พลับ สาลี่ องุ่นไร้เมล็ด และสตรอเบอรี่ ซึ่งการเดินดูแปลงแบบนี้ให้ประโยชน์มากกว่าความสวยงาม เพราะมันทำให้เห็นว่าเกษตรพื้นที่สูงต้องจัดการ “ฤดูกาล–น้ำ–ดิน” อย่างไรถึงยืนระยะได้

 

อีกไฮไลต์ที่มักถูกพูดถึงคือ “ไร่สตรอเบอรี่ขนาดใหญ่” ของศูนย์ฯ ย่อยบ่อแก้ว โดยช่วงผลผลิตมักอยู่ประมาณเดือนพฤศจิกายน–กุมภาพันธ์ และมีผลิตภัณฑ์แปรรูปจากสตรอเบอรี่ เช่น ไวน์และน้ำสตรอเบอรี่ (การออกผลจริงขึ้นกับสภาพอากาศของแต่ละปี จึงควรเช็กก่อนเดินทางหากตั้งใจไปช่วงเก็บผลผลิต)

 

ในมิติ “ท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรม” พื้นที่นี้มีเรื่องเล่าและพิธีกรรมที่สะท้อนความสัมพันธ์ระหว่างคนกับธรรมชาติ เช่น ปีใหม่ม้ง (มักจัดช่วงเดือนธันวาคม ในโซนบ้านห้วยน้ำกลาง/ม่อนยะตามข้อมูลที่ให้มา) และประเพณีมัดมือกะเหรี่ยง ซึ่งพบได้ทั้งช่วงก่อนทำนา–หลังทำนา (ราวตุลาคม–พฤศจิกายน และพฤษภาคม–มิถุนายน) หรือทำในวาระที่มีคนเจ็บป่วย/เลี้ยงผีบ้าน พอเราได้เห็นสิ่งเหล่านี้ จะเข้าใจว่า “การพัฒนา” ไม่ได้หมายถึงเปลี่ยนวิถีให้เหมือนเมือง แต่คือทำให้ชุมชนเข้มแข็งขึ้นโดยยังรักษารากของตนเอง

 

สายธรรมชาติจะชอบจุดชมวิวทะเลหมอก พระอาทิตย์ขึ้น–ตก บนยอดดอยม่อนยะ บ้านน้ำจาง และบ้านม่อนยะใต้ ซึ่งหลายจุดสามารถตั้งแค้มป์ได้ตามความเหมาะสมของพื้นที่ อีกจุดที่น่าสนใจคือหน่วยจัดการต้นน้ำแม่สะงะ ซึ่งมีป่าค่อนข้างสมบูรณ์ เหมาะกับการศึกษาธรรมชาติ และมีพื้นที่กางเต็นท์ได้ รวมถึงแหล่งน้ำธรรมชาติที่บ้านห้วยขมิ้นซึ่งอยู่ห่างจากศูนย์ฯ ตามข้อมูลที่ให้มาประมาณ 3 กิโลเมตร

 

ถ้าคุณไปช่วงปลายฝน–ต้นหนาว จะได้อีกมู้ดหนึ่งของพื้นที่คือ “ถนนทุ่งบัวตอง” ตามเส้นทางแม่เตียน–แม่แฮ และแม่แฮ–ป่าเกี๊ยะน้อย ช่วงเดือนตุลาคม–พฤศจิกายนจะมีทุ่งดอกไม้ตามฤดูกาลให้ชม และถ้าเลยไปถึงช่วงธันวาคม–มกราคม ก็มีโอกาสเห็นดอกนางพญาเสือโคร่ง (ซากุระเมืองไทย) ตามจุดที่เหมาะสมของแต่ละปี

 

ของฝากของที่ระลึกที่เข้ากับพื้นที่นี้มักเป็นผลผลิตทางการเกษตรตามฤดูกาล ผักสดและผลไม้เมืองหนาว ไวน์สตรอเบอรี่ และผลิตภัณฑ์สิ่งทอของชาวเขาในพื้นที่ ซึ่งซื้อแล้วเหมือนส่งแรงสนับสนุนกลับสู่ชุมชนแบบตรง ๆ

 

เรื่องอาหารและที่พักควรรู้ไว้ก่อน: ตามข้อมูลที่ให้มา ภายในศูนย์ฯ มีบ้านพักรับรอง 1 หลัง รวม 5 ห้อง รองรับได้ประมาณ 30 คน มีพื้นที่กางเต็นท์ และบริการเช่าเต็นท์ขนาด 2 คนพร้อมถุงนอน (กรณีนำเต็นท์มาเองจะมีค่าบำรุงพื้นที่ตามเงื่อนไข) ส่วนร้านอาหาร “ไม่มีบริการแบบหน้าร้าน” แต่สามารถจัดหารับรองให้ได้หากแจ้งล่วงหน้าก่อนเดินทาง และยังมีโฮมสเตย์ของชุมชนไว้คอยให้บริการด้วยเช่นกัน

 

การเดินทาง ระยะทางจากตัวเมืองเชียงใหม่ประมาณ 101 กิโลเมตร ใช้ทางหลวงหมายเลข 108 (เชียงใหม่–ฮอด) ไปถึงอำเภอสันป่าตอง แล้วเลี้ยวขวาบริเวณแยกบ้านกาด เข้าทางหลวงหมายเลข 1013 (ถนนสันป่าตอง–แม่วาง) อีกประมาณ 27 กิโลเมตร ผ่านศูนย์พัฒนาโครงการหลวงทุ่งหลวง แล้วไปต่ออีกประมาณ 16 กิโลเมตร จะถึงศูนย์ฯ แม่แฮ เส้นทางมีช่วงเขาและโค้ง ควรเผื่อเวลา ตรวจสภาพรถ และให้ความสำคัญกับความปลอดภัย โดยเฉพาะฤดูฝน

 

 

ตอบ: เหมาะกับคนที่อยากเที่ยวเชียงใหม่แบบเรียนรู้ สนใจโครงการพระราชดำริ เกษตรพื้นที่สูง วิถีชาติพันธุ์ และอยากเห็นพื้นที่ทำงานจริงมากกว่าสถานที่ท่องเที่ยวแนวถ่ายรูป

 

ตอบ: จะได้เห็นแปลงสาธิตผัก–ไม้ดอก แปลงผลผลิตของเกษตรกร (เช่น พลับ สาลี่ องุ่นไร้เมล็ด สตรอเบอรี่ตามฤดูกาล) รวมถึงบรรยากาศชุมชนและจุดธรรมชาติใกล้เคียงอย่างจุดชมวิวม่อนยะ/พื้นที่ต้นน้ำตามเส้นทาง

 

ตอบ: ตามข้อมูลที่ให้มา ช่วงผลผลิตของไร่สตรอเบอรี่ (ศูนย์ฯ ย่อยบ่อแก้ว) มักอยู่ราวพฤศจิกายน–กุมภาพันธ์ แต่แนะนำโทรเช็กก่อน เพราะผลผลิตขึ้นกับอากาศของแต่ละปี

 

ตอบ: เด่น ๆ คือปีใหม่ม้ง (มักช่วงธันวาคม) และประเพณีมัดมือกะเหรี่ยง (มักช่วงก่อน–หลังทำนา ราวตุลาคม–พฤศจิกายน และพฤษภาคม–มิถุนายน หรือทำในวาระเจ็บป่วย/เลี้ยงผีบ้าน) ควรเข้าชมด้วยความเคารพและขออนุญาตชุมชนก่อนถ่ายภาพ

 

ตอบ: ตามข้อมูลที่ให้มา มีบ้านพักรับรองในศูนย์ฯ 1 หลัง (5 ห้อง) รองรับได้ราว 30 คน และมีพื้นที่กางเต็นท์/เช่าเต็นท์ ส่วนอาหารไม่มีบริการแบบหน้าร้าน แต่สามารถจัดหารับรองได้หากแจ้งล่วงหน้า และมีโฮมสเตย์ชุมชนให้บริการด้วย

 

ตอบ: ควรระวังถนนลื่น โค้งเยอะ และทัศนวิสัยลดลง เผื่อเวลาเดินทาง ตรวจสภาพรถ และติดต่อสอบถามสภาพเส้นทาง/เงื่อนไขการเข้าพื้นที่ก่อนออกเดินทางเสมอ