พิพิธภัณฑ์บ้านจ๊างนัก

Rating: 4/5 (5 votes)

วันเปิดทำการ: ทุกวัน

เวลาเปิดทำการ: 08.00–17.00 น.

 

พิพิธภัณฑ์บ้านจ๊างนัก จังหวัดเชียงใหม่ คือหนึ่งในพิพิธภัณฑ์ท้องถิ่นที่สะท้อนเสน่ห์ของศิลปะล้านนาได้อย่างชัดเจนที่สุดแห่งหนึ่งในภาคเหนือ ที่นี่เต็มไปด้วยผลงานแกะสลักช้างไม้จำนวนมากซึ่งถูกสร้างขึ้นจากสองมือของสล่าและช่างพื้นบ้าน จนกลายเป็นแหล่งเรียนรู้ด้านศิลปะ งานไม้ และวัฒนธรรมช้างไทยที่มีชื่อเสียงไปไกลทั้งในประเทศและต่างประเทศ

 

บ้านจ๊างนักก่อตั้งขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 2528 โดยสล่าเพชร วิริยะ ผู้หลงใหลในงานแกะสลักไม้และต้องการรวบรวมเพื่อนฝูง ลูกศิษย์ รวมถึงช่างฝีมือในท้องถิ่นมาร่วมกันสืบสานภูมิปัญญาช่างล้านนา จุดเริ่มต้นจากการรวมกลุ่มเล็ก ๆ ค่อย ๆ พัฒนาเป็นพิพิธภัณฑ์ที่มีบทบาทสำคัญต่อชุมชนและวงการศิลปะพื้นบ้าน

 

ในปี พ.ศ. 2531 คุณลุงประยูร จรรยาวงศ์ คอลัมน์นิสต์ชื่อดังของหนังสือพิมพ์ไทยรัฐได้มาเยี่ยมชมและตั้งชื่อให้ว่า “บ้านจ๊างนัก” คำว่า “จ๊าง” หมายถึงช้าง และ “นัก” หมายถึงมากมาย ชื่อจึงสื่อถึง “บ้านที่มีช้างเยอะมาก” อย่างตรงตัว และยังเป็นการสื่อถึงเอกลักษณ์ของพื้นที่ได้ดีที่สุด

 

ความโดดเด่นของบ้านจ๊างนักคือการริเริ่มพัฒนารูปแบบการแกะสลักช้างจากเดิมที่มีท่วงท่าตายตัว มาเป็นช้างแกะสลักที่มีชีวิตชีวา แสดงอารมณ์และการเคลื่อนไหวเหมือนช้างจริง เช่น ช้างกำลังกินหญ้า ช้างเดินขบวน ช้างเล่นน้ำ หรือช้างแม่ลูกเดินเคียงกัน ทำให้ผลงานที่ออกมามีเอกลักษณ์เฉพาะและได้รับการยอมรับอย่างกว้างขวาง

 

นอกจากนี้ บ้านจ๊างนักยังเป็นแห่งแรก ๆ ที่ทดลองใช้วัสดุท้องถิ่น เช่น “ไม้ขี้เหล็ก” แทนไม้สักซึ่งเริ่มหายาก ไม้ขี้เหล็กเป็นไม้เนื้อแข็ง แกะสลักยากกว่าสัก แต่ให้สีและลวดลายธรรมชาติที่สวยงามมาก อีกทั้งยังมีการนำภูมิปัญญาท้องถิ่นอย่าง “ลูกมะเกลือ” ซึ่งใช้ย้อมผ้า มาย้อมสีไม้แทนสีเคมี ทำให้งานมีความปลอดภัยและกลมกลืนกับธรรมชาติมากขึ้น

 

เมื่อเข้ามาภายในพิพิธภัณฑ์ นักท่องเที่ยวจะพบช้างไม้แกะสลักจำนวนมากเรียงรายอยู่ทั่วทุกมุม บางส่วนจัดแสดงเป็นชุด บางส่วนอยู่ในอิริยาบถธรรมชาติที่สะท้อนความเข้าใจลึกซึ้งของช่างต่อพฤติกรรมของช้าง นอกจากนี้ ยังมีการจัดแสดงชิ้นงานโบราณ งานที่ได้รับรางวัล และงานทดลองวัสดุใหม่ ๆ ให้เห็นพัฒนาการของศิลปะชิ้นนี้ตั้งแต่อดีตถึงปัจจุบัน

 

บรรยากาศรอบพิพิธภัณฑ์เต็มไปด้วยหัวช้างไม้แกะสลักและงานศิลปะขนาดใหญ่ที่ถูกวางประดับไว้ทั่วพื้นที่ ทำให้ที่นี่เป็นทั้งแหล่งเรียนรู้และมุมถ่ายภาพยอดนิยมของผู้มาเยือน บ่อยครั้งนักท่องเที่ยวจะได้พบช่างกำลังทำงานอยู่จริง ทำให้ได้เห็นทั้งขั้นตอนและเทคนิคที่ไม่ค่อยเปิดเผยในที่อื่น

 

ในปี พ.ศ. 2546 บ้านจ๊างนักได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นพิพิธภัณฑ์ท้องถิ่นเอกชน ทำให้มีผู้สนใจจากทั่วโลกเดินทางมาเยี่ยมชม ทั้งเพื่อเรียนรู้ศิลปะล้านนา และเพื่อสัมผัสเรื่องราวของช้างไทยผ่านมุมมองศิลปะที่แตกต่างจากพิพิธภัณฑ์ทั่วไป หนึ่งในความภูมิใจของที่นี่คือการช่วยสร้างความตระหนักรู้ถึงปัญหาและความสำคัญของช้างไทยในยุคปัจจุบัน ผ่านศิลปะที่จับต้องได้และมีเรื่องเล่าอยู่ในทุกชิ้นงาน

 

การเดินทางมายังพิพิธภัณฑ์บ้านจ๊างนักสามารถเริ่มต้นได้จากตัวเมืองเชียงใหม่ โดยใช้เส้นทางสายเชียงใหม่–สันกำแพง มุ่งหน้าไปทางตำบลบวกค้าง ระยะทางประมาณ 18–20 กิโลเมตร เหมาะสำหรับการเดินทางด้วยรถส่วนตัว แท็กซี่ หรือเหมารถสองแถว และสามารถจัดเป็นส่วนหนึ่งของทริปเที่ยวสันกำแพง เช่น บ่อสร้าง MAIIAM น้ำพุร้อนสันกำแพง และถ้ำเมืองออน

 

 

ตอบ: เหมาะกับผู้รักศิลปะ งานแกะสลักไม้ ศิลปะล้านนา นักท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรม และครอบครัวที่ต้องการเรียนรู้ภูมิปัญญาท้องถิ่น

 

ตอบ: ประมาณ 45–60 นาที หากสนใจถ่ายภาพหรือชมงานละเอียดควรเผื่อ 1–1.5 ชั่วโมง

 

ตอบ: ถ่ายภาพได้เกือบทุกโซน แต่ควรหลีกเลี่ยงการสัมผัสชิ้นงานโดยตรงเพื่อความปลอดภัยของผลงาน

 

ตอบ: ไม่มีค่าเข้าชม แต่สามารถบริจาคเพื่อสนับสนุนช่างและการดูแลพิพิธภัณฑ์

 

ตอบ: ได้ เหมาะกับการจัดทริปครึ่งวัน–หนึ่งวันร่วมกับบ่อสร้าง MAIIAM น้ำพุร้อนสันกำแพง และถ้ำเมืองออน