ศูนย์พัฒนาโครงการหลวงตีนตก

Rating: 4.6/5 (5 votes)

วันเปิดทำการ: ทุกวัน (แนะนำโทรสอบถาม/นัดหมายล่วงหน้า เพราะเป็นพื้นที่ปฏิบัติงานของโครงการหลวง)

เวลาเปิดทำการ: แนะนำ 08.30–16.30 น. (เวลาอาจปรับตามภารกิจพื้นที่ ควรตรวจสอบก่อนเดินทาง)

 

ศูนย์พัฒนาโครงการหลวงตีนตก ถ้าคุณกำลังหา “ที่พักผ่อนเชียงใหม่” ที่ได้มากกว่าอากาศดีและรูปสวย ศูนย์พัฒนาโครงการหลวงตีนตก คือปลายทางที่ให้ความรู้สึกต่าง เพราะนี่ไม่ใช่แค่จุดแวะเที่ยว แต่เป็นพื้นที่ทำงานจริงของโครงการหลวงและโครงการพระราชดำริที่พยายามเปลี่ยนความยากลำบากให้กลายเป็นโอกาสของชุมชนบนพื้นที่สูง ผ่านการสร้างอาชีพ สร้างทักษะ และทำให้คนอยู่กับป่าได้อย่างสมดุลมากขึ้น

 

อดีตของพื้นที่นี้เริ่มจากหมู่บ้านเล็ก ๆ ที่ห่างไกลความเจริญ ผู้คนทำเกษตรรายได้น้อย ความเป็นอยู่ค่อนข้างยากลำบาก จนกระทั่ง พ.ศ. 2524 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงพระราชทานพระราชทรัพย์ส่วนพระองค์ จำนวน 300,000 บาท เพื่อเป็นทุนในการก่อตั้ง ศูนย์พัฒนาโครงการหลวงตีนตก โดยมีเป้าหมายให้เป็นศูนย์สาธิตและส่งเสริมการเพาะเห็ดและกาแฟพันธุ์อาราบิก้า ให้กับราษฎร นอกเหนือจากการปลูกเมี่ยงเดิม ๆ พร้อมทั้งรับฟัง สร้างความเข้าใจ และร่วมสร้างประสบการณ์ใหม่ในการดำรงชีวิต เพื่อให้ชุมชนค่อย ๆ ก้าวสู่ความเป็นอยู่ที่ดีขึ้นตามลำดับ

 

ศูนย์พัฒนาโครงการหลวงตีนตก มีพื้นที่รับผิดชอบประมาณ 34.65 ตารางกิโลเมตร (ราว 21,656 ไร่) ครอบคลุม 4 หมู่บ้าน คือ บ้านป๊อก บ้านแม่ลาย บ้านแม่กำปอง และบ้านธารทอง โดยประชากรเป็นคนเมืองเป็นหลัก ซึ่งภาพรวมของพื้นที่ทำให้เข้าใจได้ทันทีว่า นี่คือ “ภูเขาที่มีชีวิต” ไม่ใช่ภูเขาที่ถูกจัดฉากเพื่อการท่องเที่ยว

 

ภูมิประเทศของโซนนี้ส่วนใหญ่เป็นป่าดิบเขาและป่าเบญจพรรณ มีที่ราบเชิงเขาบางส่วน ป่ายังค่อนข้างอุดมสมบูรณ์ ความสูงจากระดับน้ำทะเลราว 700–1,200 เมตร ทำให้อากาศเย็นสบาย โดยข้อมูลสภาพอากาศที่ใช้อธิบายพื้นที่มักอยู่ในช่วงอุณหภูมิเฉลี่ยต่ำสุดประมาณ 15 องศาเซลเซียส และเฉลี่ยสูงสุดราว 35 องศาเซลเซียส รวมถึงปริมาณน้ำฝนเฉลี่ยประมาณ 1,680 มิลลิเมตรต่อปี ซึ่งเป็นเงื่อนไขสำคัญต่อการปลูกกาแฟ เมี่ยง และพืชที่ต้องอาศัยระบบนิเวศป่าต้นน้ำ

 

เสน่ห์ของการมาเยือน ศูนย์พัฒนาโครงการหลวงตีนตก คือการได้เห็น “การท่องเที่ยวเชิงเกษตร” ในแบบที่ยังยึดฐานชีวิตของชุมชนจริง ๆ คุณสามารถเดินชมสวนกาแฟอาราบิก้าและสวนเมี่ยง เห็นกระบวนการเก็บใบเมี่ยง การนึ่งใบเมี่ยง และการสาธิตการทำเมี่ยงแบบดั้งเดิมที่สะท้อนภูมิปัญญาท้องถิ่นอย่างชัดเจน นอกจากนี้ยังมีสวนสมุนไพรพื้นบ้านที่ทำให้เราเห็นมิติของอาหาร ยา และการพึ่งพาธรรมชาติในวิถีภูเขา

 

ในมุม “การท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรม” พื้นที่นี้โยงกับบ้านแม่กำปองที่คนจำนวนมากรู้จักในฐานะหมู่บ้านตัวอย่างการท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์ จุดสำคัญไม่ใช่แค่ความน่ารักของหมู่บ้าน แต่คือการอนุรักษ์ป่าและภูมิปัญญาท้องถิ่นให้เดินไปพร้อมกับรายได้ของชุมชน ตั้งแต่การทำเมี่ยงโบราณ การละเล่นพื้นบ้าน การเก็บชาใบเมี่ยง วิธีทำเมี่ยง ตลอดจนพิธีบายศรีสู่ขวัญที่สะท้อนความสัมพันธ์ของผู้คนกับธรรมชาติและความเชื่อเรื่องขวัญกำลังใจในชีวิต

 

ด้าน “การท่องเที่ยวทางธรรมชาติ” รอบ ๆ ศูนย์พัฒนาโครงการหลวงตีนตก มีจุดชมวิวดอยม่อนล้านที่โอบล้อมด้วยผืนป่าอุดมสมบูรณ์ และมักถูกพูดถึงเมื่อเข้าฤดูหนาวที่ดอกนางพญาเสือโคร่งเริ่มมีสีสันให้เห็น อีกจุดที่เป็นไฮไลต์คือ “น้ำตกกำปอง” น้ำตก 7 ชั้นที่ลดหลั่นลงมา มีพื้นที่ให้พักผ่อนเล่นน้ำ (ควรระมัดระวังช่วงน้ำหลาก) รวมถึง “น้ำตกธารทอง” ที่มีธารน้ำไหลผ่านโขดหินเป็นชั้น ๆ เล่นน้ำได้ในบางช่วงตามสภาพน้ำ

 

อีกหนึ่งเรื่องเล่าที่ทำให้หลายคนอยากแวะคือ “หินมหัศจรรย์” หินก้อนใหญ่ที่มีความเชื่อว่าหากอธิษฐานแล้วใช้นิ้วชี้โยกให้คลอนได้ คำขอจะสมหวัง และยังมีการกล่าวถึงการชมความเป็นอยู่ของ “เต่าปูลู” ซึ่งเป็นสีสันของธรรมชาติท้องถิ่นที่ต้องดูอย่างเคารพพื้นที่ ไม่รบกวนหรือจับต้องสัตว์ป่า

 

ของฝากของที่ระลึกของโซนนี้มักเกี่ยวกับ “ผลผลิตตามฤดูกาล” เช่น สมุนไพรไทย แก้วมังกร ชา และไม้กระถาง รวมถึงงานหัตถกรรมอย่างหมอนดับกลิ่นจากใบชา ตุ๊กตาดับกลิ่น เฟอร์นิเจอร์ไม้ไผ่ (เช่น เก้าอี้ แคร่) และเครื่องจักสานหลากชนิด ซึ่งสะท้อนการต่อยอดทรัพยากรและทักษะชุมชนให้กลายเป็นรายได้ที่ยั่งยืนขึ้น

 

เรื่องที่พักและอาหาร หากพูดตามข้อมูลที่มีอยู่ “บ้านพักรับรองภายในศูนย์ฯ” อยู่ในช่วงปรับปรุง ขณะที่ตัวเลือกที่ใช้งานจริงและเป็นที่นิยมคือโฮมสเตย์ในชุมชนบ้านแม่กำปอง และร้านอาหาร/ร้านสโมสรของพื้นที่ที่เปิดบริการแล้ว เมนูที่มักถูกแนะนำ ได้แก่ ยำใบเมี่ยง ยำยอดใบชา ผักกูดผัดน้ำมันหอย และขาหมูตุ๋นฟักใส่ฝักวานิลา ซึ่งให้รสชาติแบบ “ครัวบ้านบนดอย” ที่เรียบง่ายแต่มีเอกลักษณ์

 

การเดินทาง ศูนย์พัฒนาโครงการหลวงตีนตก มี 2 เส้นทางหลัก เส้นทางที่ 1 เป็นทางขึ้นเขาคดเคี้ยว จากตัวเมืองเชียงใหม่ใช้ทางหลวงหมายเลข 118 มุ่งหน้าไปทางเชียงราย ถึงกิโลเมตรที่ 27 แล้วเลี้ยวขวา ขับผ่านบ้านโป่งกุ่ม บ้านแม่เตาดิน ถึงแยกเข้าบ้านธารทองให้เลี้ยวซ้าย มุ่งหน้าศูนย์ฯ รวมระยะทางราว 43 กิโลเมตร เส้นทางที่ 2 เป็นทางตรง จากตัวเมืองเชียงใหม่ใช้เส้นทางสายดอนจั่น–อำเภอแม่ออน ผ่านน้ำพุร้อนสันกำแพงตรงไปประมาณ 14 กิโลเมตร รวมระยะทางราว 55 กิโลเมตร รถยนต์ทุกประเภทสามารถเดินทางได้ สภาพทางเป็นถนนลาดยางและโดยทั่วไปเดินทางได้ตลอดทั้งปี แต่ควรเผื่อเวลาในฤดูฝน และควรเตรียมรถให้อยู่ในสภาพพร้อมขึ้นเขา

 

ถ้าตั้งใจมาแบบ “พักผ่อนเชียงใหม่” ให้คุ้ม แนะนำให้แบ่งวันให้ชัด: ครึ่งวันแรกใช้กับสวนกาแฟ/เมี่ยงและการเรียนรู้ชุมชน อีกครึ่งวันไปน้ำตกหรือจุดชมวิว แล้วค่อยปิดท้ายด้วยของฝากตามฤดูกาล วิธีนี้จะได้ทั้งความชิลและความเข้าใจพื้นที่โดยไม่เร่งรีบจนเกินไป

 

 

ตอบ: เหมาะกับคนที่อยากพักผ่อนเชียงใหม่แบบสงบ ๆ แต่ยังอยากได้สาระเรื่องโครงการหลวง ชุมชนบนพื้นที่สูง กาแฟ เมี่ยง และธรรมชาติป่าต้นน้ำ

 

ตอบ: ช่วงปลายฝนถึงหน้าหนาวจะอากาศสบายและบรรยากาศเขียวชุ่ม ส่วนผลผลิตและกิจกรรมบางอย่างจะขึ้นกับฤดูกาลของพื้นที่

 

ตอบ: ข้อมูลที่มีระบุว่าบ้านพักรับรองภายในศูนย์ฯ อยู่ช่วงปรับปรุง ดังนั้นตัวเลือกที่ใช้งานจริงมักเป็นโฮมสเตย์ในชุมชนแม่กำปอง และที่พักโซนใกล้เคียง

 

ตอบ: แนะนำติดต่อศูนย์ฯ ล่วงหน้าเพื่อสอบถามช่วงที่มีสาธิตหรือกิจกรรมที่เหมาะสม เพราะการทำงานของพื้นที่อาจเปลี่ยนตามฤดูกาลและภารกิจภาคสนาม

 

ตอบ: หากไม่ชอบทางคดเคี้ยวมาก เส้นดอนจั่น–แม่ออนผ่านน้ำพุร้อนสันกำแพงมักตรงกว่า แต่ทั้ง 2 เส้นทางควรเผื่อเวลา โดยเฉพาะฤดูฝน