โบราณสถานวัดเขาพลอยแหวน

โบราณสถานวัดเขาพลอยแหวน ตั้งอยู่บนยอดเขาในตำบลพลอยแหวน อำเภอท่าใหม่ จังหวัดจันทบุรี เป็นแหล่งประวัติศาสตร์และศาสนสถานที่มีคุณค่า ทั้งในด้านศิลปะ วัฒนธรรม และความเชื่อทางศาสนา ภายในพื้นที่โบราณสถานประกอบด้วยมณฑป เจดีย์ และบ่อน้ำศักดิ์สิทธิ์ ซึ่งแต่ละแห่งมีเรื่องราวและความสำคัญทางประวัติศาสตร์ที่สืบทอดมายาวนาน

 

มณฑปของวัดเขาพลอยแหวนตั้งอยู่บนยอดเขาใกล้กับเจดีย์ มีฐานกว้าง 4 วา 2 ศอก เป็นรูปจตุรมุขสูง 7 วา ภายในมณฑปประดิษฐานพระพุทธบาทจำลองซึ่งสร้างขึ้นเมื่อปีพ.ศ. 2471 เพื่อทดแทนพระพุทธบาทเดิมซึ่งเป็นพระพุทธบาทศิลาแลงที่แตกหัก แต่ยังคงเก็บรักษาไว้เพื่อให้ผู้คนได้สักการะ การสร้างพระพุทธบาทจำลองนี้สะท้อนถึงความตั้งใจของชุมชนในการรักษาศาสนสถานและประเพณีทางศาสนาให้คงอยู่

 

เจดีย์ของวัดเขาพลอยแหวนเป็นเจดีย์ทรงกลมแบบลังกาสูง 15 เมตร สร้างขึ้นเมื่อปีพ.ศ. 2379 ตามหลักฐานศิลาจารึกบนยอดเขา ระบุว่าการสร้างเจดีย์เกิดขึ้นในวันที่ 711 จุลศักราช 1198 ปีวอก เจดีย์เดิมสร้างด้วยอิฐถือปูน ขนาดกว้าง 4 วา ยาว 6 วา 3 ศอก ต่อมารัชกาลที่ 5 ได้โปรดเกล้าให้พระยาพิชัยธิบดีศรี รณรงค์ฤาชัย หรือที่รู้จักในชื่อพระยาจันทบุรี บรรจุพระบรมธาตุภายในเจดีย์และมีนามว่า "รัตนคีรีเจดีย์" ปัจจุบันเจดีย์ได้รับการบูรณะและซ่อมแซมให้มีฐานกว้าง 6 วา ยาว 7 วา 3 ศอก

 

นอกจากนี้ยังมีบ่อน้ำศักดิ์สิทธิ์ซึ่งตั้งอยู่ที่หมู่ 6 บ้านสระแก้ว ห่างจากตัวอำเภอท่าใหม่ประมาณ 5 กิโลเมตร เป็นสระน้ำโบราณที่มีความสำคัญในฐานะน้ำศักดิ์สิทธิ์หนึ่งในจำนวน 18 จังหวัดทั่วราชอาณาจักรที่นำมาใช้ประกอบพระราชพิธีสำคัญ เช่น การสรงพระมรุธาภิเษกและพระราชพิธีพระบรมราชาภิเษก ตั้งแต่รัชกาลที่ 5 จนถึงรัชกาลที่ 9 บ่อน้ำศักดิ์สิทธิ์แห่งนี้ได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นโบราณสถานโดยกรมศิลปากร กระทรวงศึกษาธิการ ตั้งแต่วันที่ 8 มกราคม พ.ศ. 2530 และประกาศในราชกิจจานุเบกษา เล่มที่ 104 ตอนที่ 18 ลงวันที่ 1 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2530 มีพื้นที่โบราณสถานประมาณ 2 งาน 16 ตารางวา

 

พื้นที่โดยรอบวัดเขาพลอยแหวนมีลักษณะเป็นหินสีดำที่เรียกว่า "ขี้พลอย" ทั้งเจดีย์และมณฑปตั้งอยู่บนฐานหินดังกล่าว กรมศิลปากรได้ประกาศขึ้นทะเบียนวัดเขาพลอยแหวนเป็นโบราณสถานเมื่อวันที่ 18 มิถุนายน พ.ศ. 2530 และประกาศในราชกิจจานุเบกษา เล่มที่ 104 ตอนที่ 143 ลงวันที่ 28 กรกฎาคม พ.ศ. 2530 มีพื้นที่โบราณสถานรวมประมาณ 2 ไร่ 90 ตารางวา

 

โบราณสถานวัดเขาพลอยแหวน ไม่เพียงแต่เป็นสถานที่ท่องเที่ยวที่งดงามและมีทัศนียภาพที่น่าชม แต่ยังเป็นแหล่งเรียนรู้ด้านประวัติศาสตร์ ศิลปกรรม และศาสนา การเยี่ยมชมวัดเขาพลอยแหวนช่วยให้ผู้คนเข้าใจถึงความเชื่อและวิถีชีวิตของชุมชนในอดีต รวมถึงความตั้งใจของผู้สร้างในการรักษามรดกทางศาสนาให้คงอยู่จนถึงปัจจุบัน ทำให้โบราณสถานแห่งนี้เป็นหนึ่งในสถานที่สำคัญที่ไม่ควรพลาดเมื่อมาเยือนจังหวัดจันทบุรี